Στο πρώτο μέρος αυτής της σειράς αφιερωμάτων μιλήσαμε για τον πετυχημένο συνδυασμό της εμπειρίας, του ταλέντου και της φαντασίας στην Τέχνη. Για τη δύναμη αυτού του συνδυασμού να κατασκευάσει φαντασιακούς κόσμους και να μας εισάγει σε εκείνο που θέλει να μας δείξει ο καλλιτέχνης. Επίσης μιλήσαμε για τη δύναμη του συνδυασμού της Εικόνας και της Μουσικής, του καλοδουλεμένου σεναρίου και της σκηνοθεσίας, με την άρτια μουσική σύνθεση και ενορχήστρωση, βλέποντας παραδείγματα από ταινίες κινουμένων σχεδίων.
Συνεχίζοντας αυτή την εβδομάδα, στο τρίτο και τέταρτο μέρος, οι μελωδίες δεν θα είναι εμπνευσμένες από τη σφαίρα της φαντασίας των κινουμένων σχεδίων αλλά από τον γήινο πραγματικό κόσμο μας.
Θα ασχοληθούμε με μια σειρά ταινιών που η μουσική τους έμεινε ως σημείο αναφοράς στο μυαλό μας, είτε αυτή λέγεται ορχηστρική είτε new age είτε κλασσική είτε ηλεκτρονική. Μουσική που γράφτηκε από συνθέτες που είναι υπεύθυνοι για ένα μεγάλο μέρος της κορυφαίας κινηματογραφικής μουσικής του σήμερα και γι’ αυτό αποτελούν την πρώτη επιλογή των παραγωγών ταινιών.
Ο μυστικός πράκτορας της MI6, “James Bond“ του Ian Fleming ξεκίνησε το 1962 και είναι η μακροβιότερη σειρά ταινιών με παραγωγές έως σήμερα! Είναι φυσικό λοιπόν το γεγονός να έχουν γραφτεί για την κατασκοπική αυτή κινηματογραφική σειρά πολλές μουσικές, οι οποίες κινήθηκαν στις μουσικές αγορές ακόμη και αυτόνομες, καθώς αποτελούσαν βασικό και αναπόσπαστο κομμάτι της εκάστοτε υπόθεσης. Για την πρώτη ταινία Dr. No, τη μουσική έγραψε ο Monty Norman. Από τον Dr. No και μετά, στις 22 ταινίες που ακολούθησαν, πάντα τα soundtrack του James Bond έκαναν αίσθηση και μεγάλες πωλήσεις. Δύο από τα κλασικότερα τραγούδια της ιστορίας του James Bond, είναι τα “Goldfinger” και “Diamonds are Forever” ερμηνευμένα και τα δύο από τη μεγάλη φωνή της Shirley Bassey.
Το βασικό “007 Theme” που παίζει σε όλες τις ταινίες είναι κυρίως ένας συνδυασμός surf rock κιθαριστικού μοτίβου και χάλκινων πνευστών καθώς εκείνη την εποχή μεσουρανούσε το surf rock ως ένα μεγάλο μουσικό trend. Έτσι επικράτησε ως σήμα κατατεθέν σε όλες τις υπόλοιπες ταινίες της σειράς, ανεξαρτήτως από τα υπόλοιπα τραγούδια που προαναφέρθηκαν. Για τους λάτρεις της μουσικής των ταινιών του James Bond, κυκλοφορεί η συλλογή James Bond – 007 Collection Soundtrack (1962-2008), η οποία περιέχει τις μεγαλύτερες επιτυχίες σε 26 cd!
Χαρακτηριστική είναι η jazz μουσική του Ροζ Πάνθηρα (The Pink Panther) για την ταινία του 1963 , με συνθέτη τον Henry Mancini, του οποίου το συγκεκριμένο έργο χρησιμοποιήθηκε και στα κινούμενα σχέδια που ακολούθησαν. Η μουσική προτάθηκε το 1964 για βραβείο καλύτερης μουσικής ταινίας, έφτασε στο top 10 του Billboard Adult Contemporary Chart και κέρδισε 3 βραβεία Grammy. Αξίζει δε να σημειωθεί, ότι στους τίτλους αρχής, το καρτούν Ροζ Πάνθηρας κινείται συγχρονισμένα με τη μουσική, κάτι που μας θυμίζει έντονα την εποχή της ταινίας Fantasia του Disney! Το σόλο στο τενόρο σαξόφωνο που ακούγεται το παίζει ο Plas Johnson, ενώ στην πορεία των χρόνων το theme έχει διασκευαστεί και επανεκτελεστεί από μεγάλους μουσικούς και συγκροτήματα ανά τον κόσμο με μεγάλη επιτυχία.
Το “The Godfather” είναι μία ταινία του 1972 που βασίζεται στο ομώνυμο βιβλίο του Mario Puzo. Σκηνοθέτης ήταν ο
Francis Ford Coppola και τον πρωταγωνιστικό ρόλο είχαν ο Marlon Brando και ο Al Pacino. Η ταινία θεωρείται μία από τις καλύτερες ταινίες όλων των εποχών. Τον Μάρτιο του 2010 στη σελίδα Internet Movie Database είχε βαθμολογηθεί από τους χρήστες της με 9,1, βαθμούς, με τους οποίους κατέκτησε την δεύτερη θέση. Η πασίγνωστη μουσική της ταινίας έχει γραφτεί από τον Nino Rota, ενώ ο Carmine Coppola συνέβαλε στη μουσική που ακούγεται στην σκηνή του γάμου. Αργότερα ο Francis τον κάλεσε να συνθέσει κάποια επιπλέον μουσικά μέρη για το The Godfather Part II (1974) και την περισσότερη μουσική του The Godfather Part III (1990). Η μουσική του Nino Rota, στο πρώτο godfather, απεσύρθη την τελευταία στιγμή από τα προτεινόμενα για το βραβείο καλύτερης μουσικής το 1973, αφού όπως αποκαλύφθηκε είχε χρησιμοποιήσει ξανά την ίδια βασική μελωδική γραμμή και στην ταινία του 1958, Fortunella, παρόλο που ήταν ερμηνευμένη με διαφορετικό πιο κωμικό τρόπο. Συνεπώς κρίθηκε ακατάλληλη για το βραβείο, κάτι που δεν τον εμπόδισε όμως να κερδίσει το ίδιο Oscar καλύτερης μουσικής το 1974 με το The Godfather Part II, που σημειωτέον περιείχε το ίδιο “love theme” που είχε απορριφθεί 1 χρόνο πριν!
Η ταινία Το Κεντρί (“The Sting”) είναι μια γκανγκστερική περιπέτεια παραγωγής 1973, σε σκηνοθεσία George Roy Hill και πρωταγωνιστές τους Paul Newman, Robert Redford και Robert Shaw. Το σενάριο έγραψε ο David S. Ward, ο οποίος εμπνεύστηκε από τη ζωή των αδελφών Φρεντ και Τσάρλι Γκόντορφ, περιβόητων χαρτοπαικτών, στους οποίους αναφέρεται ο David Maurer στο βιβλίο του “The Big Con: The Story of the Confidence Man“. Ο Marvin Hamlisch που ανέλαβε τη μουσική επένδυση της ταινίας διασκεύασε το μουσικό κομμάτι The Entertainer του Scott Joplin. Η διασκευή του Hamlisch έκανε τεράστια επιτυχία σκαρφαλώνοντας στη λίστα επιτυχιών Billboard στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η ταινία προτάθηκε για 10 βραβεία Oscar και κέρδισε 7, μεταξύ των οποίων και Oscar καλύτερης πρωτότυπης μουσικής.
Επόμενος σταθμός είναι το θρυλικό “Star Wars“! Μια σειρά ταινιών επιστημονικής φαντασίας γραμμένη από τον George Lucas. Η πρώτη ταινία προβλήθηκε το 1977 και ήταν η απαρχή ενός τεράστιου φαινομένου pop κουλτούρας το οποίο γέννησε 5 ακόμα ταινίες και μια εκτενή λίστα από βιβλία, κόμικς, ηλεκτρονικά παιχνίδια, τηλεοπτικές σειρές, παιχνίδια και φιγούρες και γενικώς έναν ολόκληρο κόσμο γύρω από το όνομα Star Wars (Ο Πόλεμος των Άστρων). Η μουσική της ταινίας, που βασίζεται σε πρότυπα του Wagner, τιμήθηκε με Όσκαρ το 1978 και υπογράφεται από τον John Williams. Το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου την ανακήρυξε ως την κορυφαία κινηματογραφική μουσική όλων των εποχών, αφού οι συνθέσεις του Williams για το Star Wars συμπεριλαμβάνονται ανάμεσα στις πιο γνωστές και αξιόλογες προσφορές στη σύγχρονη κινηματογραφική μουσική, συνδυάζοντας μια ποικιλία ειδών που απλώνεται από τον μεταγενέστερο Ρομαντισμό του Strauss μέχρι τη χρυσή εποχή της χολυγουντιανής μουσικής του Erich Korngold και Max Steiner. Τέλος, ο Williams βασίστηκε όλο και λιγότερο στις κλασσικές επιρροές στα τελευταία 5 soundtracks, εντάσσοντας περισσότερα ψήγματα σύγχρονης αρμονίας και σύνθεσης. Στις ταινίες Star Wars δε, χρεώνεται και η αναβίωση των μεγάλων συμφωνικών soundtracks στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Η δημοφιλής σειρά επιστημονικής φαντασίας δάνεισε το όνομά της και στην πολιτική. “Πόλεμος των Άστρων” αποκαλείται κοινώς η Πρωτοβουλία Στρατηγικής Άμυνας, που εξήγγειλε στις 23 Μαρτίου 1983 ο Αμερικανός πρόεδρος Ρόναλντ Ρίγκαν και προέβλεπε τη χρήση επίγειων και διαστημικών πυραυλικών συστημάτων για την αποτροπή πυρηνικής επίθεσης κατά των Ηνωμένων Πολιτειών. Χωρίς να έχει προχωρήσει αρκετά, δεν έχει εγκαταλειφθεί μέχρι σήμερα.
Μεγαλειώδης επίσης ο John Williams στη μουσική του για τη σειρά ταινιών “Indiana Jones” (1981, 1984, 1989, 2008) με πρωταγωνιστή τον, νέο τότε, Harrison Ford στον ρόλο του περιπετειώδους αρχαιολόγου. Ο συνθέτης, μαέστρος και πιανίστας John Williams θεωρείται – ειδικότερα μετά το Star Wars – ένας από τους κορυφαίους συνθέτες cinematic μουσικής παγκοσμίως, με καριέρα άνω των 60 ετών! Το βασικό μουσικό μοτίβο του Indiana Jones έχει χαρακτεί ανεξίτηλα στη μνήμη μας ως ένα έντονα επικό, ορχηστρικό και επιβλητικό κομμάτι με έντονη την παρουσία των χάλκινων πνευστών της London Symphonic Orchestra. Έγινε το σύμβολο των ταινιών και συνέβαλε στη δημιουργία μιας πιο ολοκληρωμένης εικόνας του ήρωα. Αξίζει να επισημανθεί πως ο Williams στην αρχή είχε γράψει 2 εκδοχές για το πώς θα είναι το soundtrack και τις παρουσίασε στον Spielberg ο οποίος ενθουσιάστηκε και επέμεινε να χρησιμοποιηθούν και οι δύο. Έτσι το βασικό theme της ταινίας είναι ένας συνδυασμός των 2 εκδοχών, που τελικά λειτούργησε πολύ δυναμικά και προτάθηκε για Oscar καλύτερης μουσικής ταινίας, που όμως έχασε από το Chariots of Fire του Βαγγέλη Παπαθανασίου!
Το “Apocalypse Now” θεωρείται μια από τις πιο σημαντικές αντιπολεμικές ταινίες όλων των εποχών. Ήταν το 
μακροχρόνιο όραμα ενός μεγαλομανούς, όπως αποδείχτηκε, σκηνοθέτη, του Francis Ford Coppola, που επένδυσε όλη του την περιουσία και διακινδύνευσε τα πάντα για να φέρει στη μεγάλη οθόνη μια ταινία που «δεν είναι για τον πόλεμο του Βιετνάμ, είναι ο πόλεμος του Βιετνάμ». Αξιοσημείωτα κομμάτια που ακούγονται σε αυτή την ταινία είναι το “The End” των Doors και το κλασσικό “The Ride of the Valkyries” του Wagner εκτελεσμένο από την συμφωνική ορχήστρα της Βιέννης! Το “The End” γράφτηκε από τον Jim Morrison κατόπιν του χωρισμού του με τη Mary Werbelow, αλλά εξελίχθηκε μετά από συνεχείς προσθήκες σε ένα σχεδόν 12λεπτο κομμάτι που μπήκε στον ομώνυμο δίσκο τους. Κυκλοφόρησε για πρώτη φορά τον Ιανουάριο του 1967, ηχογραφημένο ζωντανά με όλη τη μπάντα μέσα στο στούντιο, χωρίς overdubs! Ηχογραφήθηκε 2 φορές, με καλύτερη τη δεύτερη η οποία και χρησιμοποιείται ακόμη. Το “The End” βρίσκεται στην 366η θέση στο Rolling Stone’s list των 500 καλύτερων τραγουδιών όλων των εποχών, ενώ το κιθαριστικό σόλο του κατέχει την 93η θέση στα 100 καλύτερα σόλο κιθάρας!
Ένα ακόμη έργο στο οποίο αξίζει να σταθούμε και να κάνουμε αναφορά στη μουσική του, είναι το musical “The Phantom of the Opera” (1986 και 2004), βασισμένο στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Gaston Leroux, σε μουσική του Andrew Lloyd Webber, στίχους του Charles Hart και με προσθήκες από τον Richard Stilgoe. Το musical ανέβηκε στο West End το 1986 και στο Broadway το 1988, κερδίζοντας το Olivier και το Tony Awards για το καλύτερο musical, ενώ είναι το μακροβιότερο musical, κλείνοντας 10.000 παραστάσεις στο Broadway στις 11 Φεβρουαρίου 2012! Ο Lloyd Webber αρχικά προσέγγισε τον Jim Steinman εξαιτίας του “σκοτεινού” χαρακτήρα του, για να γράψει τους στίχους, αλλά αυτός αρνήθηκε καθώς έπρεπε να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του στον δίσκο της Bonnie Tyler. Ο Richard Stilgoe, στιχουργός στο musical “Starlight Express“, έγραψε τους περισσότερους από τους στίχους της παραγωγής αυτής, ενώ ο Charles Hart, ένας νέος και όχι τόσο γνωστός τότε στιχουργός, ανέλαβε να ξαναγράψει αργότερα κάποια λόγια, μαζί με αυτά και τους πρωτότυπους στίχους του “Think of Me”.
Η μουσική του Andrew Lloyd Webber είναι κάποιες φορές οπερετική στο ύφος αλλά διατηρεί τη φόρμα και τη δομή του musical. Συναντάμε ξανά το concept παλαιότερων μιούζικαλ του Webber (νούμερα με ντουέτα, σόλο ή χορωδία), αλλά ενταγμένο σε ένα κατά κάποιον τρόπο πιο ολοκληρωμένο έργο. Οι αποσπασματικές εικόνες που συνέθεταν μιούζικαλ όπως η “Εβίτα”, οι “Γάτες” ή το “Jesus Christ Superstar” έχουν αποκτήσει ροή και σκηνική συνοχή. Οι φωνές είναι θαυμάσιες και οι ηθοποιοί ανταποκρίνονται στα υψηλά στάνταρτ των συνθέσεων, τραγουδώντας με τη δική τους φωνή. Για το έργο αλλά και την ηχογράφηση χρησιμοποιήθηκε μια 28-μελής συμφωνική ορχήστρα μαζί με πιάνο, πλήκτρα και synthesizer. Η ηχογράφηση του αρχικού cast ηθοποιών το 1986 έγινε στο Λονδίνο και κυκλοφόρησε από την Polydor Records το 1987. Αυτή η πρώτη ηχογράφηση του άλμπουμ πούλησε πάνω από 40 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως, ενώ μια ζωντανή ηχογράφηση του έργου στο Royal Albert Hall, κυκλοφόρησε στην Ευρώπη στις 15 Νοεμβρίου 2011 και στις Ηνωμένες Πολιτείες στις 7 Φεβρουαρίου 2012, μαζί με Blu-ray και DVD βίντεο και ένα συλλεκτικό κουτί με ηχογραφήσεις των ηθοποιών και το sequel, Love Never Dies!
Η συνέχεια στην αναφορά διαχρονικής μουσικής του κινηματογράφου θα βρίσκεται στο επόμενο μέρος, με περισσότερες ταινίες από το 1990 έως σήμερα!
(συνεχίζεται…)
