Ο Άρης Χατζηστεφάνου είναι η απόδειξη ότι παρά τις οικονομικές δυσχέρειες ένα εναλλακτικό μέσο ενημέρωσης, ανεξάρτητο από διαφημίσεις, μπορεί να επιβιώσει στη χώρα μας. Η Infowar Productions από το 2011 έχει γυρίσει 4 ντοκιμαντέρ. Η Infowar εξελίσσεται παράλληλα με την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας και σε κάθε μεγάλη στιγμή της οικονομίας και της πολιτικής είναι εδώ να μας παρουσιάσει κάτι διαφορετικό. Στο 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης συναντήσαμε τον σκηνοθέτη αυτών των ντοκιμαντέρ, Άρη Χατζηστεφάνου. Συζητήσαμε για τα πρώτα βήματα της Infowar, για το τελευταίο ντοκιμαντέρ που τιτλοφορείται This is not a coup, καθώς και για άλλα θέματα που πρωταγωνιστούν στη σκηνή της επικαιρότητας.
Μαίρη Μπουλή: Τι δυσκολίες συνάντησε η Infowar όταν πρωτοσυστάθηκε και κατά πόσο βοήθησε το γεγονός ότι προϋπήρχε κάποιο κοινό από στην εκπομπή σου στο Σκάι;
Άρης Χατζηστεφάνου: Όλα αυτά γεννήθηκαν από την ραδιοφωνική εκπομπή που είχε και τον ίδιο τίτλο. Το πέρασμα στη δημιουργία αυτής της ομάδας συνέβη όταν η ραδιοφωνική εκπομπή στην τηλεόραση του ΣΚΑΪ έγινε για ένα χρόνο και τηλεοπτική. Εκεί γνωρίσαμε τον Άρη Τριανταφύλλου που είναι και ο μοντέρ και φτιάχτηκε η Infowar Productions. Τα πρώτα χρόνια ήταν λίγο σαν τα κόμματα στις αμερικάνικες εκλογές που υπάρχουν την προεκλογική περίοδο και μετά εξαφανίζονται. Και στο Debtocracy και στο Catastroika δεν υπήρχε πρακτικά, εμείς την λέγαμε Infowar Productions για τα ντοκιμαντέρ. Από ‘κει και έπειτα αρχίσαμε να κάνουμε και άλλα πράγματα, περισσότερο βιοπορισμού. Ήρθαν σε μας κάποια συνδικάτα που ήθελαν μίνι ντοκιμαντέρ εναντίων των ιδιωτικοποιήσεων. Αυτά μπορεί να μην ήταν ακριβώς δικές μας δουλειές, αλλά ήταν πράγματα με τα οποία συμφωνούσαμε. Πλέον συνεργαζόμαστε και με ξένα δίκτυα. Όταν έρχεται στην Ελλάδα το Al Jazeera μπορεί να αναλάβουμε γυρίσματα. Επίσης μπορούμε να φτιάξουμε και D.C.P. που μας φαινόταν βουνό μέχρι σήμερα.
Μαίρη: Το Democracy Now, το αμερικάνικο κανάλι, αποτέλεσε μοντέλο έμπνευσης και φιλοσοφίας για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί η Infowar;
Άρης Χατζηστεφάνου: Η αλήθεια είναι ότι όταν ξεκινήσαμε το τηλεοπτικό είχα πάει να γνωρίσω την Amy Goodman, για να πάρουμε μια τυπική άδεια. Δεν ήταν το μοντέλο με την έννοια ότι αυτοί κάνουν δελτίο ουσιαστικά. Ήταν πολύ μακριά από αυτό που εμείς κάνουμε. Αλλά, αν θες σε φιλοσοφικό επίπεδο, μας έδωσε την αίσθηση ότι μπορεί να γίνει κάτι που να είναι αξιοπρεπές από επαγγελματική σκοπιά και να μην είναι μέσα στο γνωστό κατεστημένο των μέσων ενημέρωσης.
Μαίρη: Μάλιστα. Θα ήθελα να συζητήσουμε λίγο μια θεωρία του Noam Chomsky που ονομάζεται κατασκευή της συναίνεσης. Ο Chomsky υποστηρίζει ότι στις σχολές δημοσιογραφίας μας διδάσκουν τις αρχές της αντικειμενικότητας, αλλά αυτό έχει ως αποτέλεσμα να ανεβάζουμε copy paste δελτία τύπου δίχως προσωπική έρευνα σχετικά με το κατά πόσο ισχύει το περιεχόμενό τους. Συμφωνείς ή διαφωνείς με την άποψη αυτή;
Άρης Χατζηστεφάνου: Καταρχήν δεν πιστεύω στην αντικειμενικότητα όπως την παρουσιάζουν συνήθως. Η δημοσιογραφία που ακολουθώ θα έλεγα, μιας και ανέφερες τον Chomsky, ότι στηρίζεται περισσότερο σε μια φράση του Howard Zinn. Έλεγε ότι «δεν μπορείς να είσαι αμέτοχος ή ακίνητος μέσα σε ένα κινούμενο τρένο». Σίγουρα ο δημοσιογράφος θα δώσει στην αντικειμενική πραγματικότητα δικά του στοιχεία. Αυτό το κατάλαβα περισσότερο εκεί που υποτίθεται ότι είναι η Μέκκα της αντικειμενικότητας, όταν εργαζόμουν στο BBC. Εκεί έμαθα ότι μπορώ την ίδια είδηση με τις ίδιες ακριβώς πληροφορίες και τις ίδιες λέξεις ανάλογα με τη διατύπωση και τη γραμματική που θα χρησιμοποιήσω να δώσω ένα εντελώς διαφορετικό νόημα. Δηλαδή θα μπορούσαμε να πούμε ότι «Κατά τη διάρκεια συγκρούσεων μεταξύ παλαιστινίων και ισραηλινών δυνάμεων σκοτώθηκαν 4 άτομα ηλικίας 8-12 ετών». Ή μπορώ να πω ότι «Ο Ισραηλινός στρατός σκότωσε 4 παιδιά ηλικίας 8-12 ετών». Και μόνο που έχω αλλάξει το ρήμα και έχω περάσει από παθητική σε ενεργητική, έχω επέμβει. Αντικειμενικότητα λοιπόν δεν μπορεί να υπάρξει. Υπάρχει σοβαρή τεκμηρίωση της πληροφορίας. Όσο πιο ξεκάθαρος είσαι σ’ αυτό, τόσο το καλύτερο.
Μαίρη: Σε πολιτικό επίπεδο πιστεύεις ότι ένας δημοσιογράφος πρέπει να εμπλέκεται στον χώρο ή να κρίνει από απόσταση τα πράγματα;
Άρης Χατζηστεφάνου: Αν εννοείς σε κόμματα ή σε οργανώσεις, δεν πρέπει να εμπλέκεται. Εγώ δεν έχω υπάρξει ποτέ μέλος κάποιου κόμματος, αν και ήταν σχεδόν πάντα ξεκάθαρο ποιους θα ψήφιζα. Κουβαλάς πάντα μια ιδεολογική, μια πολιτική και μια ταξική ταυτότητα, τα οποία επηρεάζουν το πώς δουλεύεις. Αλλά δεν χρειάζεται να είσαι μέλος σε κάτι, αυτό μπορεί πραγματικά να δημιουργήσει προβλήματα.
Μαίρη: Το This is not a coup έχει αρκετό χιούμορ. Ένας τρόπος σάτιρας στην εποχή μας είναι τα memes. Πόσο πιστεύεις ότι αυτά επηρεάζουν την κοινή γνώμη;
Άρης Χατζηστεφάνου: Έχει ενδιαφέρον να το μελετήσει αυτό κανείς και σαν τρόπο γραφής. Απλώς φοβάμαι ότι όλα αυτά απευθύνονται σε ένα πολύ συγκεκριμένο κοινό. Δηλαδή ακόμα και στις ΗΠΑ, ακόμα και σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης που είναι πολύ πιο ανεπτυγμένο το internet και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν παύει να απευθύνεται σε ένα κόσμο με μια συγκεκριμένη εκπαίδευση που ανήκει στα μεσαία και ανώτερα στρώματα ως επί το πλείστων. Έχουμε φτάσει πολλές φορές τα τελευταία χρόνια να θεωρούμε ότι αυτά τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο. Κατά μια έννοια ακόμα και όταν μιλούσαμε για επανάσταση του Tweeter και του Facebook στο Ιράν ή στην Αίγυπτο ήταν ανέκδοτο. Στο Ιράν είχε πρόσβαση ούτε το 1% του πληθυσμού. Είναι λοιπόν ενδιαφέρον, μερικές φορές είναι και από εικαστική σκοπιά, αλλά έχει τα όριά του.
Μαίρη: Έκανα μια κινηματογραφική παρατήρηση στην εισαγωγή του This is not a coup. Το ντοκιμαντέρ ξεκινάει με μια πανοραμική λήψη διάφορων τοποθεσιών, η οποία με τεχνικούς όρους είναι γνωστή ως bird’s eye (το βλέμμα του πουλιού). Τα πλάνα αυτά τελειώνουν με ένα άσπρο πουλί και μετά το ντοκιμαντέρ ξεκινάει την κανονική αφηγηματική του πορεία. Πρόκειται για κάποιο κινηματογραφικό αστειάκι ή ήταν κάτι που συνέβη τυχαία;
Άρης Χατζηστεφάνου: Όχι, τώρα που το λες το σκέφτομαι πρώτη φορά. (γέλια) Θα το λέω στους επόμενους όμως ότι αυτό κάναμε. Βέβαια θέλαμε να τραβήξουμε πράγματα από ψηλά. Πήραμε drone για να μπορεί ο θεατής να τα δει από μακριά σε όλο τους το μεγαλείο…Τώρα το πουλί ήταν λίγο μια απόφαση της τελευταίας στιγμής. Όπως και όλες οι εισαγωγές των ντοκιμαντέρ για κάποιο περίεργο λόγο. Αφήνω κυριολεκτικά για την τελευταία μέρα του μοντάζ το πως θα ξεκινήσει. Θυμάμαι στο Catastroika δεν μπορούσαμε να βρούμε με τίποτα την έναρξη και κυρίως τη μουσική. Βρισκόμασταν στην κουζίνα, όπου είχα βάλει εγώ πλυντήριο πιάτων. Και αρχίζουμε και ακούμε ένα μοτίβο που κάνει το πλυντήριο. Το ηχογραφούμε εκείνη τη στιγμή και το στέλνουμε στον Ερμή Γεωργιάδη. Ο Ερμής μας έφερε τη μουσική που παίζει τώρα στον πρόλογο του Catastroika. Μάλλον ερασιτεχνισμός είναι αυτό εντέλει, παρά ότι είχαμε κάτι πολύ βαθύ στο μυαλό μας.
Μαίρη: Το Catastroika, μιας και το ανέφερες τώρα, είναι κατά των ιδιωτικοποιήσεων. Η Ελλάδα όπως έχει διαμορφωθεί τώρα οικονομικά μπορεί να στηρίξει μια εκστρατεία κατά των ιδιωτικοποιήσεων;
Άρης Χατζηστεφάνου: Ακριβώς επειδή έχει βρεθεί σ’ αυτή τη κατάσταση πρέπει να είναι κατά των ιδιωτικοποιήσεων. Πάντα σε περιόδους οικονομικής κρίσης, στο πλαίσιο της καπιταλιστικής παραγωγής, θέλεις ο δημόσιος τομέας και το κράτος να λειτουργήσει ως ατμομηχανή. Αυτό έκαναν όλες οι μεγάλες οικονομίες. Ποτέ σε περιόδους κρίσης δεν έδιναν σημαντικούς τομείς της οικονομίας σε ιδιώτες. Από την Αμερική του Ρούσβελτ μέχρι τη Γερμανία του Χίτλερ, τις δύο όψεις του καπιταλιστικού συστήματος, ήθελαν το κράτος να είναι ατμομηχανή. Εμείς δεν έχουμε βέβαια αυτό ως πρόταση, αλλά σίγουρα είναι ένας τρόπος να υπάρχει κάποιος δημοκρατικός έλεγχος. Με στεγνούς και στυγνούς όρους δεν μπορείς να το αφήσεις σε κάποιους που ενδιαφέρονται μόνο για πρόσκαιρα κέρδη, γιατί έτσι βυθίζεται όλη η οικονομία. Αυτό βέβαια όταν είσαι μια αποικία χρέους δεν ενδιαφέρει κανέναν. Ούτε την αστική τάξη που απλώς παρασιτικά ζούσε από ευρωπαϊκά δάνεια και σίγουρα δεν ενδιαφέρει ούτε τη Γερμανία, ούτε το ΔΝΤ.
Μαίρη: Άρα ουσιαστικά λες ότι ακριβώς επειδή βρίσκεται σε αυτή τη κατάσταση πρέπει να αντισταθεί σε αυτό το σύστημα, παρ’ όλο που θα είναι δύσκολο.
Άρης Χατζηστεφάνου: Πρέπει να αντισταθεί, πρέπει να έχει όχι κρατικό, αλλά δημόσιο έλεγχο. Πρέπει να επιστρέψει και στο έθνος κράτος. Όποτε το λέμε αυτό υπάρχει ένα μεγάλο κομμάτι στην ευρωπαϊκή αριστερά που αντιδρά, γιατί θεωρεί ότι η επιστροφή στο έθνος κράτος σημαίνει ένας νέος εθνικισμός. Εμείς αυτό που λέμε είναι ότι όταν έχεις απέναντί σου έναν τόσο δυνατό αντίπαλο όπως οι πολυεθνικές και οι τράπεζες, είναι σαν να κάνεις ανταρτοπόλεμο. Δεν πας να δώσεις μάχη σε μια μεγάλη πεδιάδα απέναντι σε έναν τακτικό στρατό. Θέλεις να καθορίσεις εσύ που θα δοθεί αυτή η μάχη. Όταν η αλάνα είναι η οικονομική παγκοσμιοποίηση, πρέπει να ξαναβρείς κάποια εργαλεία, όχι για εθνικιστικούς λόγους, αλλά για να μπορέσεις να προστατέψεις τον πληθυσμό σου. Τέτοια εργαλεία έχει το έθνος κράτος. Γι αυτό ζητάμε επιστροφή σε εθνικό νόμισμα, γι αυτό ζητάμε εθνικοποίηση των τραπεζών, γι αυτό ζητάμε πράγματα που εμπεριέχουνε και μια δημοκρατία μέσα τους. Γιατί είναι πιο κοντά στον έλεγχο των πολιτών.
Μαίρη: Στο ντοκιμαντέρ σου γενικά είναι πολύ έντονο το στοιχείο της παρομοίωσης. Αν σου ζητούνταν να περιγράψεις το διάταγμα του Ντόναλντ Τραμπ σχετικά με τον περιορισμό εισόδου μεταναστών στις ΗΠΑ, τι παρομοίωση θα διάλεγες για να το εξηγήσεις;
Άρης Χατζηστεφάνου: Αυτό θέλει σκέψη. Μάλλον θα πήγαινε κάπως έτσι: Άνοιγμα με σκηνές από την ταινία «Το ταξίδι των καταραμένων», με τον Max von Sydow. Η ταινία αναφέρεται στην πορεία του St. Louis, του πλοίου που μετέφερε Εβραίους πρόσφυγες πριν από το ΄Β παγκόσμιο πόλεμο. Το St. Louis δεν έγινε δεκτό από την αμερικανική κυβέρνηση, η οποία ακόμη έβλεπε μάλλον θετικά τη χιτλερική Γερμανία. Αρκετοί από τους επιβάτες, ύστερα από πολλές περιπέτειες κατέληξαν στα στρατόπεδα εξόντωσης των ναζί. Ίσως η βασική ιδέα να ήταν η διαδρομή του.
Μαίρη: Στο This is not a coup υπήρχαν πολλές συνεντεύξεις και μάλιστα από πρόσωπα που φαντάζομαι είναι δύσκολο να τα προσεγγίσει κανείς. Πόσο εύκολο ήταν σαν ομάδα να πάρετε από όλα αυτά τα άτομα συνέντευξη;
Άρης Χατζηστεφάνου: Το This is not a coup έχει μια διαφορά όσον αφορά τις συνεντεύξεις. Δεν πήγαμε μόνο σε ανθρώπους με τους οποίους κινούμαστε προς την ίδια κατεύθυνση. Σε όλα τα προηγούμενα ντοκιμαντέρ δεν υπήρχε κανείς που να λέει κάτι εντελώς αντίθετο. Τώρα προσεγγίζαμε και ανθρώπους όπως ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Étienne Davignon ή ακόμη και ο δημοσιογράφος Alan Friedman ο οποίος είναι θα έλεγα ένας Πρετεντέρης της Ιταλίας. Ξέρεις, σ’ αυτά τα πράγματα άμα έχεις κάνει μια αρχή και μπορείς να πεις ότι στα προηγούμενα ντοκιμαντέρ μου είχαν μιλήσει ορισμένα πρόσωπα, ανοίγουν περισσότερες πόρτες. Πάντα η δυσκολία είναι η πρώτη στιγμή. Είχε όμως και κυνήγι, όπως η συνέντευξη του Lafontaine. Ήταν ατυχία, γιατί δέχθηκε αμέσως ο άνθρωπος να μας μιλήσει. Δίνουμε πρώτο ραντεβού στο Παρίσι τη μέρα που έγιναν οι τρομοκρατικές επιθέσεις. Προσγειώνομαι τη στιγμή που αρχίζουν και δολοφονούν τον κόσμο. Οπότε ακυρώνεται. Δίνουμε δεύτερο ραντεβού στη Φρανκφούρτη. Πηγαίνω στη Φρανκφούρτη και είναι άρρωστος. Δίνουμε τρίτο και πάλι δεν μπορεί να ‘ρθει. Τελικά τον πέτυχα στη Θεσσαλονίκη. Δεν ήταν τόσο πρόβλημα σε όσους ζητήσαμε να μην δεχτούν, όσο θέματα budget και να μπορέσουμε εμείς να πάμε να τους βρούμε. Ο πιο περίεργος ήταν ο Davignon. Του είπαμε ότι κάνουμε ένα ιστορικό ντοκιμαντέρ για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Προφανώς ο άνθρωπος έβαλε στο google και είδε ποιοι είμαστε. Δεν νομίζω ότι είναι χαζός. Μάλλον θα έλεγα ότι είναι αυτή η αλαζονεία της εξουσίας των Βρυξελλών: «Είμαι 84 χρονών και ελέγχω ουσιαστικά την πολιτική ζωή ενός τεράστιου τμήματος της ηπείρου τα τελευταία 40 χρόνια. Τι έχω να φοβηθώ από ‘σένα;»
Μαίρη: Κατάλαβα. Η επόμενη ερώτηση φαντάζομαι θα σου έχει γίνει πολλές φορές. Αφορά την Κωνσταντοπούλου που μιλάει στο ντοκιμαντέρ. Ποια είναι η γνώμη σου για την πολιτική της πορεία, το κόμμα Πλεύση Ελευθερίας, και γενικά τη κατεύθυνση που ακολούθησε έπειτα από την αποχώρηση από τον ΣΥΡΙΖΑ;
Άρης Χατζηστεφάνου: Καταρχήν να πούμε αν έχει κάποια σημασία ότι η συνέντευξη δόθηκε πριν φτιάξει το κόμμα. Δεν ήταν καν βουλευτής. Η συνέντευξη αφορά σε ένα πολύ συγκεκριμένο θέμα, την Επιτροπή Αλήθειας Δημοσίου Χρέους που ήταν μια πρόταση την οποία εμείς είχαμε στηρίξει από το πρώτο ντοκιμαντέρ και η Κωνσταντοπούλου την έκανε πραγματικότητα. Ασχέτως αν ο ΣΥΡΙΖΑ πέταξε στα σκουπίδια το πόρισμα, το οποίο θα μπορούσε να είχε χρησιμοποιήσει. Δεν ήταν η Κωνσταντοπούλου ως πολιτικός ή οτιδήποτε άλλο που συμμετέχει στο ντοκιμαντέρ. Ήταν η Κωνσταντοπούλου ως πρόεδρος της Επιτροπής Αλήθειας. Η ερώτηση συνήθως διατυπώνεται «αν θα παίρνατε τη συνέντευξη και αφού είχε φτιάξει το κόμμα». Νομίζω ότι και με αυτή της την ιδιότητα και πάλι θα την παίρναμε. Όσο για την πορεία της, δεν ανήκουμε σε ίδιους χώρους. Δηλαδή έχει άλλα εργαλεία μάχης που είναι η αστική δικαιοσύνη και το αστικό κράτος. Έχω όμως μεγάλη εκτίμηση για αυτά που έκανε ως πρόεδρος της βουλής.
Μαίρη: Σχετικά με το δημοψήφισμα, είχες υποψιαστεί από πριν ότι ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα τα μέτρα λιτότητας ήταν αναπόφευκτα;
Άρης Χατζηστεφάνου: Ήμουν σίγουρος ότι αν δεν έμπαινε στο τραπέζι το θέμα της εξόδου από το ευρώ, είτε ήθελε η κυβέρνηση να κάνει κάτι καλύτερο, που δεν πιστεύω πια ότι ήθελε, είτε όχι, δεν μπορούσε να κάνει τίποτα. Είδαμε πολύ καθαρά στο δημοψήφισμα ότι όταν η ΕΚΤ μπορεί να σου κλείσει τη ρευστότητα και να διαλύσει την οικονομία σε 24 ώρες είναι αστείο να λες «εγώ θα πάω να διαπραγματευτώ». Γιατί θα πας να διαπραγματευτείς και γιατί να σ’ ακούσει κάποιος; Αφού δεν έχεις να πεις ότι θα φύγω είτε με όρους που θα συμφωνήσουμε, είτε με όρους καθαρά δικούς μας. Οπότε ήταν χαμένο από αυτή την άποψη. Αλλά το δημοψήφισμα δεν ήταν του Σύριζα ή της κυβέρνησης. Έτσι ξεκίνησε, αλλά ήταν κάτι πολύ μεγαλύτερο. Για ‘μένα είναι μια από τις μεγαλύτερες στιγμές της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. Έχει τεράστια σημασία, γιατί ξεκαθάρισε ταξικά το τοπίο. Οι φτωχοί ψήφισαν όχι, οι πλούσιοι ψήφισαν ναι. Τόσο ξεκάθαρος διαχωρισμός ταξικός νομίζω δεν έχει υπάρξει στην Ελλάδα από την εποχή του εμφυλίου πολέμου. Υπό αυτή την έννοια έχει τεράστια σημασία και απέκτησε δυναμική δική του. Εντέλει δηλαδή δεν ήταν το ερώτημα όπως είχε διατυπωθεί, αλλά ότι ένας ολόκληρος λαός με το περίστροφο των κλειστών τραπεζών και με όλους να τον απειλούν ότι θα ‘ρθει η απόλυτη καταστροφή τόλμησε να πει όχι. Και αυτό είναι μια παρακαταθήκη που δεν χάνεται καθόλου και ας μην σεβάστηκαν το αίτημά του σε πρώτη φάση.
Μαίρη: Στο Q&A του This is not a coup είπες μεταξύ άλλων ότι κλείνει ένας κύκλος από κάτι που προτείνατε στο πρώτο ντοκιμαντέρ. Μετά λοιπόν από 4 ντοκιμαντέρ με μια αρκετά διεξοδική ανάλυση της σύγχρονης Ελλάδας τι θα ακολουθήσει; Θα ανοίξει ένας καινούριος κύκλος ανάλυσης της ελληνικής επικαιρότητας ή θα ήθελες να πειραματιστείς με άλλου είδους ντοκιμαντέρ;
Άρης Χατζηστεφάνου: Καταρχήν αυτό το «κλείνει ο κύκλος» το είπαμε και στο Catastroika, το είπαμε και στο Φασισμός ΑΕ, το λέμε και τώρα. Πάντα περνάμε μια φάση που δεν θέλουμε να ακούσουμε τίποτα για ντοκιμαντέρ, γιατί ο βασικός πυρήνας είναι μια ομάδα τεσσάρων ατόμων που κάνει μια δουλειά που θεωρώ ότι θα έπρεπε να έχει 25 άτομα. Οπότε τώρα είμαστε σε αυτή τη φάση της αγρανάπαυσης. Σίγουρα θα πρέπει ένα επόμενο ντοκιμαντέρ να μην έχει απλώς κριτική. Τώρα θέλαμε να απευθυνθούμε σε ένα ευρωπαϊκό κοινό, το οποίο είναι πολύ πιο πίσω στη συζήτηση περί ευρωσκεπτικισμού και τι προβλήματα έχει η Ευρωπαϊκή Ένωση και η ευρωζώνη. Θέλαμε να του πούμε λίγο την αλφάβητο. Αν πούμε ότι περνάμε σε ένα 5ο ντοκιμαντέρ που είναι η συνέχεια των προηγούμενων θα πρέπει να έχει κάποιες συγκεκριμένες προτάσεις να καταθέσει. Θα ήθελα να αλλάξει και από πλευράς παρουσίασης. Αλλά πάντα έτσι λέμε. Να το κάνουμε πιο κινηματογραφικό και να μην υπάρχουν τα κεφαλάκια των συνεντεύξεων. Αλλά στο τέλος κυριαρχεί ο δημοσιογράφος από τον κινηματογραφιστή και προκειμένου να τα πούμε όλα επιστρέφουμε σε μια μορφή πιο τυπική. Θα θέλαμε να τη σπάσουμε κάποια στιγμή. Θα δούμε.
Πολύ ενδιαφέρον!