Η Αριάγνη από το Εθνικό θέατρο και θεατρο Τέχνης συνεχίζει, μεταφέροντας στη Φρυνίχου το δεύτερο μέρος ενός από τα σημαντικότερα έργα των τελευταίων εκατό χρόνων. Δέκα ηθοποιοί ανέλαβαν τη βαριά ευθύνη της ενσάρκωσης των λογοτεχνικών χαρακτήρων και τρεις σκηνοθέτες συνέλαβαν σκηνικά, ο καθένας ξεχωριστά, κάθε τόμο και κάθε ιστορία.
…κι είναι καιρός να πούμε τα λιγοστά μας λόγια… Γ. Σεφέρης
Μετά τη «Λέσχη» (1961) από την Έφη Θεοδώρου, συνέχισε ο Γιάννης Λεοντάρης με την «Αριάγνη»(1962) για να ολοκληρώσει τον κύκλο ο Άρης Τρουπάκης με τη «Νυχτερίδα»(1965). Ιερουσαλήμ, Κάιρο και Αλεξάνδρεια. Ο Στρατής Τσίρκας (ψευδώνυμο για τον Γιάννη Χατζηανδρέα) προσέγγισε και συνέθεσε αριστουργηματικά τον περίπλοκο κόσμο και τη χαώδη ατμόσφαιρα της Μέσης Ανατολής σε μια ιστορία απανθισμένη από ιστορικές αναφορές, λογοτεχνικές παρεκβάσεις, ονειρικές περιγραφές και συγκλονιστικές ψυχογραφικές αποτυπώσεις. Πρόσωπα προερχόμενα από εντελώς διαφορετικούς κόσμους, με απόλυτα ξένες μεταξύ τους εμπειρίες, σκέψεις και ηθικούς κώδικες, αναμειγνύονται, συγκρούονται και τελικά συνδέονται σε μια νέα προβολή για το μέλλον με την προσδοκία για την καλύτερη εκδοχή του.
Ο Τσίρκας πάνω απ’ όλα επιδιώκει και κατορθώνει να δείξει ζωή˙ να «στρογγυλέψει» και να ζωντανέψει αφηγηματικούς χαρακτήρες, να τους τοποθετήσει σε ένα ορισμένο χωρο-χρονικό πλαίσιο, να τους ζυμώσει με τα ιστορικά (πολιτικά, κοινωνικά και άλλα) τεκταινόμενα μιας εποχής, και μέσα από αυτόν τον πολύμορφο αφηγηματικό πληθυσμό να συλλάβει και να υποτυπώσει την αύρα των πραγμάτων, ή τη λεγόμενη «δομή της αίσθησης» (κατά την έκφραση του Raymond Williams). Λευτέρης Παπαλεοντίου, «Αφηγηματικές τεχνικές στις Ακυβέρνητες Πολιτείες».
Θε μου, είπα, αυτό είναι το αίμα του παιδιού μου, πώς να το χύσω στο νεροχύτη;
Τα γεγονότα διαδραματίζονται στο Κάιρο, από το Δεκέμβρη του 1942 μέχρι τον Ιούνη του 1943, στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Ο κεντρικός χαρακτήρας της τριλογίας, Μάνος Σιμωνίδης ή Καλογιάννης, ανθυπολοχαγός τμήματος του ελληνικού στρατού που οργανώθηκε στην Αίγυπτο μετά την κατάληψη της Ελλάδας από τους Γερμανούς, δραστηριοποιείται πολιτικά στην περιοχή ως μέλος αριστερής οργάνωσης. Καθώς αναρρώνει στο Κάιρο και στο σπίτι της Αριάγνης και του Διονύση Σαρίδη, μιας ελληνικής οικογένειας, λαϊκής προέλευσης, των οποίων γιός είναι ο φίλος του Μιχάλης, διασχίζει μεταφορικά το λαβύρινθο της Αριά(δ/γ)νης… Αναμετράται με τον εαυτό του ενώ μετεωρίζεται ανάμεσα σε συγκρούσεις με τον κυνισμό της ελληνικής αστικής τάξης και των άγγλων συμμάχων, με τη σταλινική νοοτροπία του κομματικού μηχανισμού, με τη σαρκικότητα του έρωτα και τέλος, με το ανοιχτό πνεύμα της Αριάγνης, του προσώπου στο οποίο ο Τσίρκας εμπιστεύεται τον μίτο για την τελική έξοδο από τον λαβύρινθο (από το σημείωμα του Γιάννη Λεοντάρη).
Εκεί που είναι ο πόνος κι ο ιδρώτας και τα δάκρυα, εκεί δεν είναι ο άνθρωπος;
Η Αριάγνη του Γιάννη Λεοντάρη είναι ολοκληρωτικά δοσμένη στη ματιά του σκηνοθέτη της. Ακολουθώντας ίχνη της μεθόδου των Viewpoints, που η Anne Bogart εξέλιξε, διαβάσαμε ολόκληρο το έργο του Τσίρκα στις μικρές και μεγάλες χειρονομίες, στις αποστάσεις, στις εκφράσεις, στους ήχους και στα σχήματα που τα σώματα των ηθοποιών απέδωσαν στο λόγο τους. Οι συγκρούσεις της Αριάγνης εικονοποιήθηκαν από το σκηνοθέτη σαν αντανακλάσεις της κίνησης των προσώπων (επιμέλεια κίνησης: Νικολέτα Ξεναρίου). Ο σκηνικός χώρος «μετρήθηκε» με τα ανοίγματα και τις καμπύλες τους ενώ ταυτόχρονα οι ίδιοι οι ήρωες, πολυδιάστατοι, ολοκληρωμένοι και συγκινητικά παραδομένοι στο τότε της ιστορίας αλλά και στο εδώ και τώρα του χρόνου της παράστασης, δημιούργησαν σαν σύνολο το περιβάλλον για να δει πραγματικά το κοινό, τον κόσμο που ο συγγραφέας επινόησε.
Οι ηθοποιοί ξαναγεννήθηκαν ως ρόλοι και οι ρόλοι αναστήθηκαν ως ηθοποιοί. Το εγχείρημα της δραματοποίησης της περίφημης τριλογίας του Τσίρκα, έφερε στη σκηνή και συνέθεσε μια ομάδα εξαιρετικών ικανοτήτων και δυναμικής που χωρίς καμία εξαίρεση, θα αφήσει ένα μεγάλο μέρος της (κυριολεκτικά και μεταφορικά) στον αριθμό 14 της οδού Φρυνίχου. Σίγουρος και απόλυτα ειλικρινής ο Θανάσης Βλαβιανός, καίριος, άμεσος και «εκνευριστικά» πειστικός ο Παντελής Δεντάκης. Ο Θανάσης Δήμου κινείται με ακρίβεια και συνέπεια ενώ ο Γιώργος Κριθάρας μας παρασύρει τόσο συνειδητά με τον καθαρό του λόγο όσο και υποσυνείδητα με τη συγκινητική του αφοσίωση στο χαρακτήρα.
Η Κατερίνα Λυπηρίδου είναι σώμα και πνεύμα η Μερτάκη, χωρίς στιγμή να δειλιάσει ενώ και η Γιώτα Μηλίτση ταυτίζεται απόλυτα με καθεμία από τις εικόνες και τα πρόσωπα της. Η Ηλέκτρα Νικολούζου συγκλονίζει με την καθαρότητα, τη βαθιά εσωτερικότητα αλλά και την άριστη κινησιολογική προσέγγιση της. Διαυγής και συγκεντρωμένος ο Δημήτρης Πασσάς, ανθρώπινη τόσο ως να φανεί σχεδόν διαπερατή η Ερατώ Πίσση ενώ ο Μάνος Στεφανάκης ακολουθεί άψογα χρόνο, τόνο και ρυθμό.
«Στάθηκε και περίμενε, γυρίζοντας τη ράχη στους νικημένους, που σώπαιναν.»
Χωρίς άλλη σκηνική πολυλογία αλλά με καίριες επιλογές αντικειμένων (σκηνικά-κοστούμια: Άση Δημητρολοπούλου) όπως η τέντα με τις κόκκινες ρίγες που νοηματοδοτεί εμπνευσμένα τη συγκεκριμένη ενότητα, οι μεταλλικοί ανεμιστήρες ύφους της εποχής που δίνουν στην ατμόσφαιρα των σκηνών «τον αέρα» που χρειάζονται αλλά και το μανουάλι στο βάθος που παραμένει σε όλη τη διάρκεια καθώς αυξάνονται με τις σκηνές τα κεριά που καίνε, σχηματίζουν εικόνες χωρίς αυστηρά περιθώρια ώστε να εγγράψουν με ένταση τη δράση τους οι χαρακτήρες. Ακολούθως οδηγούν το ρυθμό οι ήχοι και η μουσική, συμπληρώνοντας κάθε εικόνα (μουσική επιμέλεια: Γιάννης Λεοντάρης), σε συνδυασμό πάντα με το φωτισμό (φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης).
Σε μια δομή που «κλέβει» στοιχεία performance αισθητικής, επινοήθηκε το πρόσωπο του κονφερασιέ – Μερτάκη, ως τρίτος πόλος σύγκρουσης μαζί με τον Μάνο και το Ανθρωπάκι. Είναι ο ρήτωρ – δημαγωγός που θα ανατρέψει τη ροή και θα επιδιώξει να παγιδέψει κυριολεκτικά τη σκέψη του κοινού εγκλωβίζοντας τη στη «μέση λογική» (common sense). Δραματοποίηση του λογοτεχνικού λόγου και ταυτόχρονη αποδραματοποίηση και αποστασιοποίηση από αυτόν με αποκορύφωμα την έκβαση της ιστορίας όπου η ίδια η ηρωίδα Αριάγνη προτείνει το τέλος όχι ως ρόλος αλλά ως ηθοποιός. Το σημαντικό δεν είναι να δώσεις διαπιστευτήρια «πίστης» στο κείμενο του Τσίρκα αλλά να αυθαιρετήσεις δημιουργικά, με απόλυτο σεβασμό στην ποιητική του και την ιδεολογία του (από το σημείωμα του σκηνοθέτη, Γιάννη Λεοντάρη).
Η Αριάγνη, είναι μεν μια παράσταση – μέρος ενός καλλιτεχνικού εγχειρήματος συνόλου που έφερε πιο κοντά δύο ιστορικούς εκπροσώπους του ελληνικού θεάτρου αλλά είναι και μια προβολή του πάσχοντος κοινωνικού σώματος, που αναπνέει με δυσκολία, αγωνίζεται για την επιβίωση και στο τέλος θυσιάζεται στο βωμό της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Ταυτότητα παράστασης Αριάγνη (Ακυβέρνητες Πολιτείες)
- Διασκευή-Σκηνοθεσία-Μουσική επιμέλεια: Γιάννης Λεοντάρης
- Σκηνικά-Κοστούμια: Άση Δημητρολοπούλου
- Επιμέλεια κίνησης: Νικολέτα Ξεναρίου
- Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης
- Βοηθός σκηνοθέτης: Μαριλένα Κατρανίδου
- Φωτογράφος παράστασης: Μυρτώ Αποστολίδου
- Διανομή ( με αλφαβητική σειρά) Θανάσης Βλαβιανός, Παντελής Δεντάκης, Θανάσης Δήμου, Γιώργος Κριθάρας, Κατερίνα Λυπηρίδου, Γιώτα Μηλίτση, Ηλέκτρα Νικολούζου, Δημήτρης Πασσάς, Ερατώ Πίσση Μάνος Στεφανάκης.
Πληροφορίες παράστασης Αριάγνη (Ακυβέρνητες Πολιτείες)
- Τοποθεσία: Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν
- Διεύθυνση: Φρυνίχου 14, Πλάκα
- Τηλέφωνο ταμείου: 2103222464
- Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Τετάρτη στις 18.00, Πέμπτη και Παρασκευή στις 20:30, Σάββατο και Κυριακή στις 21.00
- Τιμές Εισιτηρίων: 8 – 18 ευρώ
- Official Site
–Βία: Μέτριο
–Γυμνό: Μέτριο
Διαβάστε περισσότερες θεατρικές κριτικές εδώ
