Τα γεγονότα στο Πολυτεχνείο: Ανήμερα  της 17 Νοέμβρη 1973 λαμβάνει χώρα  η καθιερωμένη Επέτειος της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. 43 χρόνια μετά την  εξέγερση και παρά την ανάγκη για ιστορική ενημερότητα, κοινωνική συνείδηση και διατήρηση της συλλογικής μνήμης, τα αιτήματα προβάλλουν και πάλι επιτακτικά, καθώς τα απανταχού καθεστώτα στην μέγγενη του νεοφιλελευθερισμού τείνουν προς την ανελευθερία και την καταστρατήγηση ακόμα και  των πιο θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το σύνθημα «Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία» ανταποκρίνεται απόλυτα στο σύγχρονο διακύβευμα, την βάρβαρη υποταγή της εργασίας στις καπιταλιστικές νομοτέλειες, την αποσάρθρωση των κοινωνικών παροχών και την υποτίμηση των ζωών εκατομμυρίων της ανθρωπότητας.  Η συγκεκριμένη επέτειος υπενθυμίζει και υπογραμμίζει το δίκαιο των λαϊκών αγώνων και την δυναμική των κινημάτων για την ποίηση της νίκης και της ανατροπής, προς μια ανθρωποδέστερη κοινωνική και πολιτική πραγματικότητα.

Ειδικότερα, η εξέγερση του Πολυτεχνείου το 1973 συνιστούσε μια μαζική διαδήλωση λαϊκής αντίθεσης στο καθεστώς της Χούντας των Συνταγματαρχών. Εναρκτήριος δράση θεωρήθηκε η κατάληψη του Μετσόβιου Πολυτεχνείου Αθηνών από φοιτητές και σπουδαστές στις 14 Νοεμβρίου του 1973 και ως απόληξη της εξέγερσης σημειώθηκαν το πρωί της 17ης Νοεμβρίου αιματηρές συγκρούσεις μεταξύ των διαδηλωτών και του στρατού και της αστυνομίας έπειτα από την εισβολή του άρματος μάχης στο χώρο του Πολυτεχνείου καθώς και επανήλθε σε λειτουργία ο στρατιωτικός νόμος.

 

animera-tis-17-noemvri-tanks-2

 

Αρχικά, η κατίσχυση του Νομοθετικού Διατάγματος 1347 της 12ης Φεβρουαρίου 1973, σύμφωνα με το οποίο ο υπουργός αμύνης έχει το δικαίωμα να διακόψει την αναβολή κατατάξεως στο στράτευμα λόγω σπουδών φοιτητών που περιέπεσαν σε πειθαρχικά παραπτώματα θορύβησε και κινητοποίησε έντονα τον φοιτητικό κόσμο με επιστέγασμα την κατάληψη στις 21/2/1973 από 4.000 φοιτητές για σχεδόν δύο ημέρες δύο πτέρυγες τεσσάρων ορόφων στο κτίριο της Νομικής Σχολής στην Σόλωνος. Επιπροσθέτως, η επέμβαση της χούντας στις φοιτητικές αρχαιρεσίες με την απαγόρευση των φοιτητικών εκλογών και με την επιβολή μη εκλεγμένων ηγετών των φοιτητικών συλλόγων στην Εθνική Φοιτητική Ένωση Ελλάδας, καλλιέργησε αντιδικτατορικά αισθήματα στους φοιτητές ήδη από το 1970, με χαρακτηριστική την αυτοπυρπόληση του φοιτητή Κ. Γεωργάκη στη Γένοβα της Ιταλίας το ίδιο έτος ως ένδειξη διαμαρτυρίας εναντίον του καθεστώτος. Βέβαια, η πρώτη μαζική, δημόσια, φοιτητική εκδήλωση με αντιχουντικό χαρακτήρα είναι εκείνη της 21ης Φεβρουαρίου 1973,η οποία θεωρείται και προάγγελος της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Το ευρύτερο κλίμα αμφισβήτησης της χούντας εκδηλώθηκε και στις 4/11/1973, στο μνημόσυνο του Γ. Παπανδρέου όπου συμμετείχε πλήθος κόσμου και έγινε η πρώτη καταδίκη του προεδρευόμενου καθεστώτος με επακόλουθο να συντελεστεί διαδήλωση, συμπλοκή με την αστυνομία και πολλές συλλήψεις.

Στις 11/11/1973 διεξάγεται συγκέντρωση στην Νομική δίχως την απαραίτητη άδεια από τις αρχές οπότε και οι συγκεντρωθέντες δέχονται επίθεση από την αστυνομία και κάποια από αυτούς καταφεύγουν στο Πολυτεχνείο διότι για τον χώρο εκείνο δεν υπάρχει επίσημη απαγόρευση. Την επομένη οι φοιτητικοί σύλλογοι της Ιατρικής, της Νομικής και της ΑΣΟΕΕ συγκάλεσαν συγκεντρώσεις και συζητήσεις, γεγονός που αποδεικνύει ότι οι φοιτητές δεν έμειναν αδρανείς και απαθείς αλλά επιχείρησαν να οργανωθούν και να συστηματοποιήσουν την δράση τους σε πρωτοβάθμιο-βέβαια- επίπεδο.

 

animera-tis-17-noemvri-protoselido-2

 

Στις 13/11/1973 ο Υπουργός Παιδείας δήλωσε ότι οι φοιτητικές εκλογές θα διεξαχθούν αμετακλήτως μετά την 15η Φεβρουαρίου 1974 υπό την επίβλεψη επιτροπής αριστούχων φοιτητών που θα όριζε το Υπουργείο επιλέγοντας έτσι να συγκρουστεί με το επιτακτικό αίτημα των φοιτητών για εκλογές το Δεκέμβριο. Το επόμενο πρωί, στις 14/11/1973 πραγματοποιήθηκαν οι Γενικές Συνελεύσεις των φοιτητικών συλλόγων που είχαν εξαγγελθεί με θεματική το ζήτημα των φοιτητικών εκλογών. Ενώ , όμως, διεξαγόταν ακόμη η συνέλευση στη Νομική, έφτασε η είδηση ότι στο Πολυτεχνείο εκτυλισσόταν συμπλοκή μεταξύ φοιτητών και αστυνομίας. Αποφασίστηκε λοιπόν, κατόπιν αντίστοιχης πρότασης, μια μερίδα φοιτητών να διαδηλώσει προς το Πολυτεχνείο με αφετηρία τη Σόλωνος. Οι φοιτητές συγκρούστηκαν με την αστυνομία και κάποιοι απ’ αυτούς ενώθηκαν με τους φοιτητές του Πολυτεχνείου. Στην πορεία ολοκληρώθηκαν οι συνελεύσεις και οι φοιτητές του Πολυτεχνείου αποφάσισαν να ενωθούν με τους υπόλοιπους, με εξαίρεση τους Μηχανολόγους οι οποίοι συνεδρίασαν ως το απόγευμα και αποχώρησαν από τον χώρο. Το απόγευμα, ο εισαγγελέας ενημέρωσε τους συγκεντρωθέντες ότι επιτρεπόταν να διαδηλώσουν και με το πέρας της διαδήλωσης να διαλυθούν ησύχως.

 

animera-tis-17-noemvri-gegonota

 

Τέθηκε το ζήτημα της κατάληψης και οι φοιτητές έλαβαν τα απαραίτητα μέτρα για την κατάληψη του κτιρίου. Οι ΑΝΤΙΕΦΕΕ και ΡΗΓΑΣ αρχικά διαφώνησαν, όμως παρόλα αυτά συμμετείχαν στην κατάληψη. Οι φοιτητές παρέμειναν μέσα στο χώρο του Πολυτεχνείου, ενώ έξω η κυκλοφορία είχε σταματήσει και η απήχηση στον κόσμο είχε μαζικοποιηθεί. Τα συνθήματα που εκφωνήθηκαν ήταν πολιτικής φύσεως και προσανατολίζονταν στο να εκφράσουν την αντίθεση στο καθεστώς της χούντας, στην Αμερική και στο ΝΑΤΟ. Στην κατάληψη προσήλθαν και οι εργάτες και διαμοιράστηκαν οι πρώτες προκηρύξεις. Η αστυνομία δεν επενέβη και ολόκληρη την νύχτα διεξάγονταν συνελεύσεις.  Ακόμα, εξελέγη μια επιτροπή και διαμορφώθηκε μια διακήρυξη που μοιράστηκε την επομένη σε εργοστάσια και εργατικούς χώρους.

Στις 15/11/1973 , το πρωί άνοιξαν οι πύλες του Πολυτεχνείου και κυκλοφόρησαν προκηρύξεις της συντονιστικής επιτροπής. Τέθηκε σε λειτουργία ο ραδιοφωνικός σταθμός του Πολυτεχνείου, ο οποίος γίνεται και ο πομπός που απηύθυνε κάλεσμα για γενική απεργία και εξέγερση και παράλληλη υποστήριξη από τον λαό. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας οι εργάτες προέβησαν σε διαδήλωση στην Πατησίων, έχοντας αποφασίσει απεργία διαρκείας και σύσταση επιτροπών πάλης στους χώρους εργασίας. Το βράδυ ο πομπός κάλεσε τον κόσμο σε αγώνα για ανατροπή του καθεστώτος και οι πόρτες του Πολυτεχνείου έκλεισαν.

 

animera-tis-17-noemvri-pompos

 

Στις 16/11/1973 , η κατάληψη εξακολούθησε καθώς και οι συνελεύσεις, ενώ έγινε προσπάθεια να ελεγχθούν οι ταυτότητες των παρευρισκόμενων στο χώρο. Η αστυνομία επανεμφανίστηκε και το απόγευμα διαδραματίστηκαν οι πρώτες συγκρούσεις μεταξύ διαδηλωτών και αστυνομίας σε εγγύς με το Πολυτεχνείο οδούς, με την τελευταία να προσπαθεί να διαλύσει το πλήθος με πυροβολισμούς και δακρυγόνα. Από την συμπλοκή προέκυψαν και οι πρώτοι τραυματίες και η σύγκρουση κορυφώθηκε καθώς στήθηκαν οδοφράγματα με κάθε πρόσφορο μέσο ενώ οι αστυνομικοί ανταπαντούσαν με πυρά. Τα μεσάνυχτα, το κέντρο είχε ερημώσει και οι πρώτες μονάδες τεθωρακισμένων από το Γουδί και τον Διόνυσο κατευθύνονται προς το Πολυτεχνείο. Ο αστυνομικός διευθυντής Π. Χριστόπουλος συνάντησε τον πρύτανη Κανοφάγο και ζήτησε την άδεια να εισέλθει και να εκκενώσει το χώρο του Πολυτεχνείου. Ο πρύτανης και ο παριστάμενος εισαγγελέας αρνήθηκαν την κατάλυση του ασύλου και κατέθεσαν και την έγγραφη άρνηση της Συγκλήτου για αυτό το διάβημα. Έγινε και επίθεση στο υπουργείο Δημόσιας Τάξης ενώ πολλά σωματεία χαιρέτιζαν και δήλωναν συμπαράσταση στον αγώνα των φοιτητών και εργατών.

Γύρω στις 12 τα μεσάνυχτα, ξεκίνησε από τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας διαδήλωση χιλιάδων ατόμων, που συγκρούστηκαν με τους αστυνομικούς. Λίγο μετά τα μεσάνυχτα εμφανίστηκαν τα τανκς στον κόμβο Αμπελοκήπων και το κέντρο της Αθήνας με άξονα το Πολυτεχνείο είχε μετατραπεί σε πεδίο μάχης. Από το ραδιοφωνικό σταθμό οι φοιτητές απευθύνονται στο στρατό προκειμένου να τον στρέψουν με το μέρος τους. Οι φοιτητές που παρέμειναν στο Πολυτεχνείο συνέχισαν την αντιδικτατορική τους δράση εκφωνώντας πολιτικά συνθήματα, ενώ ο χώρος βρισκόταν υπό αστυνομικό και στρατιωτικό κλοιό με τα τεθωρακισμένα σε θέση μάχης. Τελικά στις 17/11/1973, στις τρεις την νύχτα τρία τανκς εφόρμησαν προς το Πολυτεχνείο και ένα ΑΜΧ 30, αφού οπισθοχώρησε γκρέμισε την πύλη του Πολυτεχνείου με αποτέλεσμα μεγάλος αριθμός ανθρώπων να καταπλακωθεί από τα συντρίμμια. Οι εξεγερμένοι συντάχθηκαν σε φάλαγγες με τα χέρια ψηλά και με τη συνοδεία ΛΟΚ βγήκαν έξω. Οι συγκρούσεις συνεχίζονταν από κτίριο σε κτίριο. Στις 6, εκκενώθηκε η Πολυτεχνική Θεσσαλονίκης ενώ στους εξερχόμενους γίνονταν συλλήψεις, ξυλοδαρμοί και έλεγχος στοιχείων. Στις έντεκα την ίδια μέρα επανακηρύχθηκε ο Στρατιωτικός Νόμος, ωστόσο οι διαδηλώσεις και οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν μέχρι το βράδυ.

 

animera-tis-17-noemvri-pano

 

Η βία και η ένταση των γεγονότων, διαμόρφωσαν στο επίπεδο της λογοτεχνικής τους προσέγγισης μία τομή ανάμεσα στον χρόνο της εξέγερσης και στον χρόνο που κατέστη εφικτό να αποδοθούν τα πραχθέντα στο χαρτί, και δη μη δημοσιογραφικά.  Κομβική θέση ανάμεσα στα σχετικά με το Πολυτεχνείο αντιπροσωπευτικά αναγνώσματα κατέχει το βιβλίο του  δημοσιογράφου, ποιητή και συμμέτοχου στα γεγονότα του τριημέρου (14-17/11/1973), Ηλία Γκρης, με τίτλο «Το μελάνι που φωνάζει (Η 17η Νοέμβρη 1973 στη λογοτεχνία)» (εκδόσεις Μεταίχμιο). Το βιβλίο αυτό αποτελεί μια απόπειρα ανθολόγησης –κυρίως με βάση τον χρόνο έκδοσής τους- ποιημάτων και πεζογραφημάτων, εμπνευσμένων από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, φιλοξενώντας στα περιεχόμενά του σπαράγματα επιφανών λογοτεχνών όπως των Γιάννη Ρίτσου, Νικηφόρου Βρεττάκου,  Νίκου Γκάτσου, Τάκη Σινόπουλου, Γιάννη Δάλλα, Νάνου Βαλαωρίτη,Μανώλη Αναγνωστάκη  κ.α..

ΤΑ ΚΑΓΚΕΛΑ

της Κωστούλας Μητροπούλου

Πίσω απ’ τα κάγκελα ελεύθεροι χιλιάδες
στο δρόμο περπατάει αργά η φοβέρα,
πίσω απ’ τα σίδερα ονειρεύονται μανάδες
παιδιά που έχουνε αλλάξει σε μια μέρα.

Μπροστά απ’ τα κάγκελα οι σκλάβοι που φοβούνται
όπλα κρατάνε και ο δρόμος τους ανήκει
πίσω απ’ τα κάγκελα φωνές που δε φοβούνται
και μοιάζουν θάλασσα που πλέει ένα καϊκι.

Πίσω απ’ τα σίδερα τα μάτια της γενιάς τους
χαμογελάνε σ’ ένα φως που ξημερώνει
έξω στο δρόμο η ντροπή κι η παγωνιά τους
βήμα με βήμα την ελπίδα τη σκοτώνει.

 

 

Προηγούμενο άρθροΑγάπη, Αγάπη, Αγάπη – Η νέα ταινία του Κώστα Ζάπα
Επόμενο άρθροΚυκλοφορεί: Το αυτί της Αριάδνης, της Ειρήνης Σταματοπούλου