Στο θέατρο Χώρος παρουσιάζεται το πρώτο μέρος του μυθιστορήματος της Έμιλι Μπροντέ,Ανεμοδαρμένα Ύψη σε κείμενο-δραματουργική επεξεργασία της Έλενας Μαυρίδου και σκηνοθεσία του Σίμου Κακάλα. Μετά τη μεγάλη επιτυχία του αντισυμβατικού και ανατρεπτικού Greek Freak, η Εταιρεία Θεάτρου Χώρος με τη βοήθεια ενός εξέχοντος θιάσου, δραματοποιεί ένα από τα πιο κομβικά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας.
Η διαφυγή από την πραγματικότητα
Σε αντίθεση με την πολυγραφότατη αδερφή της, Σαρλότ Μπροντέ, η Έμιλι Μπροντέ παρέδωσε ένα μοναδικό μυθιστόρημα, τα Ανεμοδαρμένα Ύψη (Wuthering Heights, 1847). Για τις τρεις αδερφές Μπροντέ (Σαρλότ, Έμιλι, Αν), η λογοτεχνική παραγωγή αποτελούσε μία ονειρική διέξοδο από την απομονωμένη κατοικία τους και τους απανωτούς θανάτους της μητέρας και των δύο μεγαλύτερων αδερφών τους, που επισκίασαν τα παιδικά τους χρόνια. Έτσι, εισήγαγαν στην τετριμμένη καθημερινότητά τους τη μαγεία φανταστικών κόσμων, που έκαναν την εμφάνισή τους σε αρκετές ιστορίες που έγραψαν και εντός των οποίων λάμβαναν χώρα φανταστικές περιπέτειες, καθώς οι χερσότοποι του Γιόρκσαιρ που τις πλαισίωναν, πυροδοτούσαν αέναα τη φαντασία τους. Στα πλαίσια αυτής της προσπάθειας διαφυγής από την πραγματικότητα, η Έμιλι έγραψε τα Ανεμοδαρμένα Ύψη, δημιουργώντας ένα παράλληλο, φανταστικό σύμπαν, πέρα από το πραγματικό. Το ρομαντικό και το γοτθικό στοιχείο μπολιάζονται αβίαστα, συνθέτοντας ένα παθιασμένα σκοτεινό σύμπαν μεταφυσικού και καταδικασμένου έρωτα, φυλάκισης και μαρτυρίου, φαντασμάτων και εκδίκησης.
Ανεμοδαρμένα Ύψη και παραβατικά πάθη
Ο Λόκγουντ, ένας πλούσιος κύριος από τη νότια Αγγλία, ενοικιάζει την έπαυλη Θράσκρος Γκρέιντζ (Thrushcross Grange) στη βόρεια Αγγλία, προκειμένου να αναρρώσει κοντά στη φύση. Σύντομα θα δεχτεί την επίσκεψη του ιδιοκτήτη της έπαυλης, τον κ.Χήθκλιφ, ο οποίος ζει σε μία διπλανή αγροικία, τα «Ανεμοδαρμένα Ύψη» (Wuthering Heights). Η ιδιότυπη συμπεριφορά του και το γεγονός ότι η κυρία του σπιτιού είναι στην εφηβεία της, θα τον παρακινήσουν σε μία αναψηλάφηση του ζοφερού παρελθόντος των οίκων των Έρνσω (Wuthering Heights) και των Λίντον (Thrushcross Grange). Όταν ο κ.Έρνσω γυρνώντας από ένα ταξίδι του παρουσιάζει στα δύο παιδιά του, Κάθριν και Χίντλεϊ, ένα πεινασμένο και άστεγο αθίγγανο αγόρι που σύντομα θα περιθάλψει και θα ονομάσει Χήθκλιφ, θα πυροδοτηθεί μία έντονη –σχεδόν μεταφυσική- σχέση αγάπης με την πρώτη, και μία ανταγωνιστική, βασανιστική σχέση με τον δεύτερο.
Οι δύο αντιθετικής δυναμικής κόσμοι όμως, ο πρωτόγονος, φυσικός κόσμος των Ανεμοδαρμένων Υψών και ο καλλιεργημένος, πολυτελής του Θράσκρος Γκρέιντζ, δε θα αργήσουν να «συναντηθούν» και να διασταυρωθούν, δημιουργώντας νέες συνθήκες στις ζωές των ηρώων, αλλά και αποκαλύπτοντας την ικανότητά τους για βία και εκδίκηση. Η διπλή αφήγηση από τον Λόκγουντ και την οικονόμο Νέλλυ Ντιν αποτελεί μία καινοτόμο και εξαιρετικά ενδιαφέρουσα τεχνική της Μπροντέ καθ’ όλο το μυθιστόρημα. Η αφηγηματική αυτή ποικιλία διατηρήθηκε και στη σκηνική μεταφορά του Σίμου Κακάλα, σε μία σπάνιας υφής, πιστή απόδοση που καθηλώνει. Στο συνολικό αποτέλεσμα συνέβαλε τα μέγιστα η μεστή και ποιητική μετάφραση του Άρη Μπερλή, καθώς και η καίρια δραματουργική επεξεργασία της Έλενας Μαυρίδου.
Η χρήση της μάσκας ως επαναπροσδιορισμός του Εαυτού
Στην ποιητικότατη παράσταση του Κακάλα όχι μόνο δεν εξαλείφθηκε ή παραποιήθηκε οποιοδήποτε δομικό ή αφηγηματικό στοιχείο του πρωτότυπου κειμένου, αλλά αντιθέτως υπογραμμίστηκε και αποκωδικοποιήθηκε άρτια και με σημειολογική ευφυία. Η ειδίκευση του Κακάλα στην χρήση της μάσκας γίνεται φανερή και στην εν λόγω παράσταση, καθώς δεν αποτελεί απλώς μία αισθητική επιλογή, αλλά μια ουσιαστική συμβολή και εντρύφηση στη δραματουργία του έργου και στην εμβάθυνση των χαρακτήρων. Η εμφάνιση των χαρακτήρων άλλοτε με μάσκα και άλλοτε χωρίς, αλλά και η (επανα)τοποθέτησή της από τους ίδιους ή από άλλους στα πρόσωπά τους επί σκηνής, σηματοδοτεί μία γκάμα εναλλαγών στον ψυχισμό τους ή μία τροπή στην εξέλιξη της ιστορίας.
Άλλοτε ως δηλωτική του ψυχικού μετεωρισμού των χαρακτήρων κι άλλοτε παραπέμποντας στην απανθρωποποίησή τους -με χαρακτηριστική τη χρήση της μάσκας από τον Χίντλυ σε ένα βίαιο ξέσπασμα προς το γιο του-, η μάσκα «μεταφράζει» με τον δικό της τρόπο τα ζοφερά, γκόθικ στοιχεία των χαρακτήρων και του μυθιστορήματος εν γένει. Αξιοσημείωτη είναι και η χρήση κουκλοθεάτρου, με την εξαιρετική ξύλινη, σχεδόν «ανθρώπινη» κούκλα (Στάθης Μαρκόπουλος) στην οποία οι ηθοποιοί δίνουν ζωή, αλλά και «συναισθηματικό υπόβαθρο» μέσα από την εκάστοτε μεταχείρισή της, άλλοτε ως τον ξένο και ανεπιθύμητο μικρό Χήθκλιφ, κι άλλοτε ως τον απροστάτευτο γιο του Χίντλυ.
«Εσύ θα ήθελες να ζήσεις με την καρδιά σου στον τάφο;»
Η σκηνοθετική μαεστρία του Κακάλα έγκειται στην ενορχήστρωση μιας λιτής υποκριτικά γραμμής, μακριά από εξάρσεις και μελοδραματισμούς που συχνά ταυτίζονται με ένα Ρομαντικό έργο. Το ρομαντικό στοιχείο, συνδεδεμένο με την σχέση ανθρώπου-φύσης, αποδίδεται σκηνικά μέσα από σκιές, ήχους, κεριά, σκοτάδια, συνθέτοντας ένα γοητευτικά άγριο τοπίο, σύμφυτο με την ψυχοσύνθεση των χαρακτήρων. Το σκηνικό είναι λιτό, διαθέτοντας έναν καθρέπτη, ένα πάγκο αντί για τραπέζι-κρεβάτι, λίγο χώμα, ενώ οι ηθοποιοί έχουν ελευθερία κινήσεων σε όλο τον χώρο. Στα Ανεμοδαρμένα Ύψη, οι χαρακτήρες περιορίζονται σε ένα περιβάλλον που από μόνο του απαρτίζει μια αποκλειστική πραγματικότητα, που όταν οι χαρακτήρες την εγκαταλείπουν, φαίνεται να βρίσκονται ξαφνικά μετέωροι και αβοήθητοι. Το ίδιο συμβαίνει και στη σκηνή του θεάτρου Χώρος.
Αυτό που κάνει ίσως την ιστορία του Χήθκλιφ και της Κάθριν ξεχωριστή και ενδιαφέρουσα για παραστασιοποίηση είναι το ότι δεν αποτελεί απλώς μία ιστορία απόλυτου έρωτα, αλλά αντικατοπτρίζει την επιμονή, όπως και την ανικανότητα πραγμάτωσης μιας τέτοιας επιθυμίας. Το θέμα της «δίδυμης ψυχής» που διαφαίνεται μέσα από τη σχέση τους και τους πνευματικούς δεσμούς που τους συνδέουν βαθιά, ξεπερνώντας τα συμβατικά όρια ενός γάμου, σηματοδοτεί μια μετά θάνατον «συνύπαρξη,» που ο Σίμος Κακαλάς συνέλαβε και αποτύπωσε λιτά, αλλά σπαρακτικά, κυρίως στη σκηνή του θανάτου της Κάθριν, «προετοιάζοντας» έτσι το έδαφος για την μετέπειτα αποκατάσταση της τάξης και της ισορροπίας από τη δεύτερη γενιά στο επόμενο μέρος που θα ακολουθήσει.
Η μουσική λειτουργεί ως δομικό στοιχείο της σκηνικής πράξης, από την αρχή ως το τέλος της παράστασης, σαν το ηχητικό κομμάτι να «ντύνει» έντεχνα το σκηνικό. Δηλωτικά της εκάστοτε κοινωνικής τάξης και της εποχής τα καλαίσθητα κοστούμια της Ράνιας Εμμανουηλίδου, ενώ οι υποβλητικοί και κυρίως «σκοτεινοί» φωτισμοί του Παναγιώτη Λαμπή συνάδουν απόλυτα με τα σκηνικά τεκταινόμενα.
Ανεμοδαρμένα Ύψη | Η ερμηνείες
Το ανεξάντλητο και χειμαρρώδες κείμενο της Έμιλι Μπροντέ υπερασπίστηκαν επάξια και οι έξι ηθοποιοί, διατηρώντας μία υπόγεια «σύμπνοια» και αποδίδοντας σπάνια πνευματικότητα στον κάθε χαρακτήρα που καλούνται να υποδυθούν. Τον αφηγηματικό μαραθώνιο αναλαμβάνουν οι Μαντώ Κεραμυδά ως Νέλλυ Ντιν και ο Κωνσταντίνος Μωραϊτης ως Λόκγουντ. Η αμεσότητα και η γλαφυρότητα των αφηγήσεών τους, παράλληλα με τους κατάλληλους επιτονισμούς, οδηγούν σε ένα αποτέλεσμα ευπρόσληπτο και εύρυθμο. Ο Κωνσταντίνος Μωραϊτης, στους ρόλους του Έντγκαρ Λίντον και κ. Έρνσω, προσδίδει στην πρώτη περίπτωση την εκλεπτυσμένη ευγένεια και στη δεύτερη την πιο σθεναρή αρρενωπότητα, όπως αρμόζει στους κυρίους του εκάστοτε οίκου.
Η Φελίς Τόπη είναι μετρημένη ως Φράνσις και κα Έρνσω, ενώ ξεχωρίζει για την εύθραυστη φιγούρα της Ισαβέλλα Λίντον. Ο Γιάννης Λεάκος στον τριπλό ρόλο Ιωσήφ, Χίντλυ Έρνσω, Χέαρτον Έρνσω, διαθέτει εσωτερικότητα και ευδιάκριτες ψυχικές διακυμάνσεις που φωτίζουν πολύπλευρα τον κάθε χαρακτήρα. Ο Μιχάλης Βαλάσογλου κλέβει την παράσταση ως Χήθκλιφ, με παθιασμένες εξάρσεις κτητικότητας και λατρείας προς την Κάθριν, εκδικητικότητας προς τους σφετεριστές των δικαιωμάτων και της ίδιας του της ελευθερίας, ενώ κατορθώνει να υπογραμμίσει σταθερά μέσα στο έργο τη σχέση μη διαφοροποίησης ανάμεσα στον εαυτό του και τον Άλλο (Κάθριν). Η Κάθριν της Δήμητρας Κούζα, με μετρημένες, εσωτερικές εκρήξεις και στιγμές κοινωνικοπολιτικής «διαύγειας» πείθει, χωρίς μελοδραματισμούς και υπερβολές.
Στα Ανεμοδαρμένα Ύψη, μέσα από την εναλλαγή προσώπων και προσωπείων, οι ηθοποιοί φτάνουν στο «μεδούλι» και την αλήθεια του έργου, ενώ η σκηνοθετική και εικαστική οπτική του Σίμου Κακάλα αποδεικνύουν πως η σκηνική απόδοση και δραματοποίηση της λογοτεχνίας αναδεικνύεται μέσα από την ενδελεχή μελέτη και σεβασμό προς το πρωτότυπο, και τη μετουσίωσή του με λιτά, αλλά «αυθεντικά» υλικά σε ένα σκηνικό διαμάντι, που χαράσσεται τόσο ανεξίτηλα στη μνήμη των θεατών, όσο και το ίδιο το λογοτέχνημα στις μνήμες των αναγνωστών…
Συντελεστές παράστασης «Ανεμοδαρμένα Ύψη»
- Μετάφραση: Άρης Μπερλής
- Σκηνοθεσία: Σίμος Κακάλας
- Κείμενο, Δραματουργική επεξεργασία: Έλενα Μαυρίδου
- Σκηνογραφία, Ενδυματολογία: Ράνια Εμμανουηλίδου
- Φωτισμοί: Παναγιώτης Λαμπής
- Μάσκες: Μάρθα Φωκά
- Κούκλα: Στάθης Μαρκόπουλος
- Οργάνωση Παραγωγής: Γιώργος Λόξας
- Βοηθός Σκηνοθέτη: Ερατώ Αγγουράκη
- Θεατρικός Επισκέπτης: Δημήτρης Καλακίδης
- Φωτογραφίες: Karol Jarek
- Σχεδιασμός Σκηνικού Χώρου: Αντώνης Δαγκλίδης
- Παίζουν: Δήμητρα Κούζα: Κάθριν Έρνσω, Κάθριν Λίντον/ Μιχάλης Βαλάσογλου: Χήθκλιφ, γιατρόυς Κέννεθ/ Κωνσταντίνος Μωραϊτης: κος Λόκγουντ, Έντγκαρ Λίντον, κος Έρνσω/ Γιάννης Λεάκος: Ιωσήφ, Χίντλυ Έρνσω, Χέαρτον Έρνσω/ Μαντώ Κεραμυδά: Νέλλυ Ντιν, Ζίλα/ Φελίς Τόπη: Ισαβέλλα Λίντον, Φράνσις, κα Έρνσω
Πληροφορίες
- Θέατρο: Χώρος
- Διεύθυνση: Πραβίου 6, Βοτανικός
- Τηλέφωνο: 2103426736
- Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή στις 20:00 (έως 13 Μαϊου 2018)
- Πρεμιέρα: Παρασκευή 9 Μαρτίου
- Τιμή εισιτηρίων: 10€ γενική είσοδος
- Προπώληση: viva.gr, 11876, SevenSpots, Reload Stores, Media Markt, Βιβλιοπωλεία Ευριπίδης, Τεχνόπολη Δήμου Αθηναίων, Αθηνόραμα, Viva Kiosk
- Facebook Page
–Βία: Λίγο
–Γυμνό: Καθόλου
Διαβάστε περισσότερες θεατρικές κριτικές εδώ
