Το μεγάλης σημασίας έργο του κορυφαίου λογοτέχνη του 20ου αιώνα, του Πεσσόα, “Ο Αναρχικός Τραπεζίτης”, σε μετάφραση Μαρίας Παπαδήμα, επανακυκλοφόρησε απ’ τις εκδόσεις Gutenberg τον Ιούνιο του 2016.

Το διήγημα με τον προκλητικό για την κοινή λογική τίτλο Ο Αναρχικός Τραπεζίτης δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1922. Παραβολή, διαλεκτική σάτιρα, υποδειγματικό οικοδόμημα μιας αυστηρής επαγωγικής λογικής, διαθέτει την εγγενή επικαιρότητα που χαρακτηρίζει ολόκληρο το έργο του Πεσσόα.

Στους αντίποδες του Βιβλίου της Ανησυχίας, Ο Αναρχικός Τραπεζίτης πραγματεύεται την πρακτική πλευρά της ζωής: την κοινωνία και τα επινοήματά της, το χρήμα, την άσκηση της εξουσίας και τους νόμους της. Ο Πεσσόα δίνει αυτή τη φορά τον λόγο στο πολιτικό ετερώνυμο του ποιητή.»

-από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

Εισαγωγή – Το πολιτικό ετερώνυμο του ποιητή

Στην εισαγωγή του βιβλίου η Μαρία Παπαδήμα, η οποία επιμελήθηκε τη μετάφραση του κειμένου στα ελληνικά, περιγράφει το πολιτικό και οικονομικό πλαίσιο στην Πορτογαλία την εποχή που γράφτηκε αυτό το σημαντικό έργο. Αναφέρει, επίσης, συνοπτικά τόσο τις σκέψεις του συγγραφέα για το συγκεκριμένο βιβλίο όσο και τις ιδέες του πάνω στα θέματα της αναρχίας- ιδέες που καθόρισαν τη ζωή και το έργο του.

Του Αναρχικού Τραπεζίτη (1922) είχαν προηγηθεί η ρωσική επανάσταση, η ίδρυση του Κομμουνιστικού Κόμματος Πορτογαλίας, πάνω από δέκα συνεχείς αλλαγές κυβερνήσεων, η δολοφονία των πρωτεργατών της επανάστασης του ’10 και μια χρονιά κατά την οποία η χώρα βρέθηκε βουτηγμένη στο δημόσιο χρέος.

Όπως φαίνεται μέσα από το παρόν βιβλίο, όμως, η σκέψη του Πεσσόα και οι αριστερές πεποιθήσεις του δε συμπίπτουν με τις ιδέες που επικρατούσαν κατά την εποχή του εντός του αναρχικού χώρου. Ένας τραπεζίτης, το επάγγελμα που κατ’ εξοχήν χαρακτηρίζει το καπιταλιστικό σύστημα, μπορεί σύμφωνα με τον Πεσσόα να είναι αναρχικός, όχι μόνο κατά τη νεότητά του, μα καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του.

Ο Αναρχικός Τραπεζίτης

Ο αφηγητής του έργου είναι απρόσωπος, χωρίς να συμβάλλει με δικές του ιδέες στη συζήτηση, μα χρησιμεύει ώστε να κινεί τον διάλογο με τον τραπεζίτη στα πλαίσια ενός μεταξύ τους δείπνου. Κάνει ερωτήσεις, βγάζει συμπεράσματα και ακολουθεί στην ουσία τη συλλογιστική πορεία του αναγνώστη, ώστε οι απόψεις του αναρχικού ήρωα να γίνουν κατανοητές.

Ο Αναρχικός Τραπεζίτης δηλώνει εξ αρχής τις αναρχικές του πεποιθήσεις και πως συνεχίζει να τις στηρίζει παρά τη φύση του επαγγέλματός του, και μάλιστα ίσως περισσότερο από άλλους αυτο-αποκαλούμενους αναρχικούς. Για να αποδείξει, λοιπόν, την αλήθεια των λόγων του, ξεκινά να εξιστορεί στον συνομιλητή του την πορεία του και την εξέλιξή του από έναν νεαρό επαναστάτη σε έναν τραπεζίτη, του οποίου οι απόψεις δεν έχουν μεταβληθεί καθόλου.

Αναρχία, δηλώνει, είναι η θεωρία που υποστηρίζει την απόλυτη ελευθερία του κάθε ατόμου να δρα σύμφωνα με τα φυσικά του ένστικτα, χωρίς να περιορίζει στο ελάχιστο την ελευθερία των υπόλοιπων και χωρίς να επηρεάζεται από κανενός είδους εξουσία. Οι κοινωνικές συμβάσεις, οι επιβολές της εκάστοτε νομοθεσίας και οι συμβιβασμοί του ατόμου στην ομαδική βούληση είναι όλα κατασκευάσματα που δεν επιτρέπεται να υπάρχουν σε μία ομάδα ανθρώπων. Αυτές ήταν οι σκέψεις που τον καθοδηγούσαν καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του και με βάση αυτών πορεύτηκε για να καταλήξει στη θέση που βρέθηκε.

Η θέση του ως τραπεζίτη τον καθιστά εξουσιαστή του χρήματος, ώστε αυτό το ανθρώπινο κατασκεύασμα να μην έχει την παραμικρή αξία γι’ αυτόν. Η νίκη του κατά του καπιταλισμού και ο θρίαμβός του ως αναρχικού κρύβεται σε αυτό του το επίτευγμα. Ο αναγνώστης παρακολουθεί με περισσό ενδιαφέρον τη συλλογιστική του πορεία και τα λογικά ή λογικοφανή επιχειρήματά του, ώστε τελικά ο τίτλος του έργου να μη του φαίνεται τόσο αντιφατικός.

Λίγα λόγια για τον Φερνάντο Πεσσόα
Fernando Pessoa
Είναι δυνατό να είναι κάποιος συγχρόνως πλούσιος και δαιμόνιος τραπεζίτης κι ένας ολοκληρωμένος αναρχικός που πολεμά για την απελευθέρωση της κοινωνίας; Σύμφωνα με τον Πεσσόα, ναι.

«Ο Φερνάντο Πεσσόα (Fernando António Nogueira de Seabra Pessôa) ήταν Πορτογάλος ποιητής και συγγραφέας. Γεννήθηκε στη Λισαβώνα το 1888.

Το μεγαλύτερο μέρος του σπουδαίου έργου του έμεινε αδημοσίευτο ως το θάνατο του, 30 Νοεμβρίου 1935. Ως τότε, ο Πεσσόα είχε δημοσιεύσει το πρώτο του βιβλίο στα Πορτογαλικά, με τίτλο Mensagem, δύο πλακέτες με αγγλικά ποιήματα καθώς και μερικά λογοτεχνικά και πολιτικά μανιφέστα. Ήταν επίσης γνωστός ως εκδότης της επιθεώρησης Athena (1924-25), και ως συνεργάτης σε διάφορα πρωτοποριακά έντυπα, και κυρίως στο Orpheu (1915), όργανο του μοντερνιστικού κινήματος.

Μετά το θάνατο του (από κολικό του νεφρού), τα άπαντα του εκδόθηκαν σε οκτώ τόμους, υπογραμμένα με τα διάφορα ψευδώνυμα που χρησιμοποιούσε κατά καιρούς ο Πεσσόα και που, όπως έλεγε, εξέφραζαν τις διάφορες προσωπικότητες που συνυπήρχαν μέσα του: του “Αλβέρτο Καρέιρο”, του “Αλβάρο δε Κάμπος” και του “Ρικάρδο Ρέις”‘».  Πηγή: Βικιπαίδεια

Πληροφορίες για το βιβλίο
  • Τίτλος: Ο Αναρχικός Τραπεζίτης
  • Συγγραφέας: Φερνάρντο Πεσσόα
  • Μετάφραση: Μαρία Παπαδήμα
  • Εκδόσεις: Gutenberg 
  • ISBN: 978-960-01-1798-1
  • 2η αναθεωρημένη έκδοση, Ιούνιος 2016
  • σελ. 88
  • Τιμή: 8,00 €
Προηγούμενο άρθροΟ Alex Mentis για το ”The Big Picture” και τη δουλειά του στη μουσική
Επόμενο άρθροCLAIRVOYANCE το νέο μουσικό album των ΚΑΜΡ