Άλκηστις και όνειρα γλυκά του Ανδρέα Στάικου: Η ευριπίδεια Άλκηστις είναι μια από τις πιο περίεργες τραγωδίες -αν είναι τραγωδία και όχι σατυρικό δράμα- της αρχαίας ελληνικής δραματουργίας. Με ήρωες κωμικούς και χοντροκομμένους, όπως ο Ηρακλής. Με δειλούς και «μικρούς» άνδρες (Άδμητος και Φέρης). Με στίχους διάσημους για την ειρωνεία τους, με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα τα λόγια που ο Άδμητος άδει καθώς η γυναίκα του ετοιμάζεται να πεθάνει στην θέση του. Ο Άδμητος σαν ηπειρώτισσα μοιρολογίστρα αναφωνεί: «Για τους θεούς μας, μη μ’ αφήσεις, στ’ όνομα των παιδιών μας που θα μένουν ορφανεμένα, ανασηκώσου, θάρρος∙ άμα χαθείς, ζωή δεν έχω». Ο Ευριπίδης ήταν συχνά καυστικός, αλλά στην Άλκηστη γίνεται επικίνδυνα μοντέρνος, όταν βάζει έναν άνδρα να κλαψουρίζει για μια κατάσταση για την οποία ευθύνεται ο ίδιος.
Οι μεταμορφώσεις της Άλκηστης μέσα στους αιώνες υπήρχαν άπειρες από τη μουσική μέχρι τη ζωγραφική. Η θυσία της γυναίκας για χάρη ενός δειλού άνδρα φαίνεται πως είναι γόνιμο πεδίο για την καλλιέργεια της λογοτεχνικής και ευρύτερης καλλιτεχνικής έμπνευσης. Ο Ανδρέας Στάικος δεν θα μπορούσε να μείνει έξω από τον «χορό». Από μόνη της η φύση του μύθου της Άλκηστης καθώς και η δομή του ευριπίδειου έργου έχουν εκείνα τα χαρακτηριστικά καθιστούν το ενδιαφέρον του Στάικου δεδομένο. Οι παρεξηγήσεις, οι παιχνιδιάρικοι και αμφίσημοι χαρακτήρες, η ειρωνεία που διατρέχει κάθε στιγμή του μύθου, ο έρωτας, είναι στοιχεία που έτσι και αλλιώς εμφανίζονται στο έργο του Στάικου. Και έτσι με τη βοήθεια του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πατρών, ετοιμάστηκε η παράσταση Άλκηστις και όνειρα γλυκά, η οποία το 2012 εκδόθηκε από τις εκδόσεις Κίχλη.
Ο κακομοίρης Άδμητος ή Υπέρ Αδμήτου
Για μια φορά ας αφήσουμε τον Άδμητο να ανασάνει. Αν και ο Στάικος τον κάνει στην αρχή να φαίνεται χειρότερος από ό,τι είναι, τι το κακό έκανε; Του δόθηκε η ευκαιρία να γλυτώσει τη ζωή σε περίπτωση που κάποιος θυσιαστεί στη θέση του. Κάποιος. Όποιος. Ο μυθικός Άδμητος θα πρέπει να έμεινε με το στόμα ανοιχτό όταν θα συνειδητοποίησε πως οι γονείς του δεν δέχονται να πάρουν τη θέση του. Και έρχεται η ‘Αλκηστη και του αναγγέλει πως δέχεται να πεθάνει στη θέση του. Σε αυτό το σημείο όλοι κρίνουν τον Άδμητο και τον κατηγορούν για δειλία και μικροπρέπεια! Όμως έχουμε και λέμε:
Ο Αγαμέμνων επιστρέφει με μια σκλάβα τη στιγμή που έχει σφαγιάσει ολόκληρη πόλη.
Ο Οιδίποδας κοιμάται με τη μάνα του και ο Ορέστης σκοτώνει τη δική του.
Ο Οδυσσέας επιθυμεί να πάρει με δόλο το μοναδικό όπλο ενός σακατεμένου ερημίτη, του Φιλοκτήτη.
Ο Ηρακλής-γενικώς- έχει βιάσει και έχει σκοτώσει τον μισό αρχαίο κόσμο.
Και όμως ενώ σε όλους αναγνωρίζουμε έναν ηρωισμό και ένα μεγαλείο, ο δύσμοιρος ο Άδμητος παρουσιάζεται απογυμνωμένος από κάθε ηρωικό στοιχείο. Αν βέβαια είχε υποτάξει 10 πόλεις της Βοιωτίας, αν είχαν περάσει από το κρεβάτι νύμφες και θεές και είχε δολοφονήσει τους γονείς του μέσα στην παραζάλη της θείας μανίας, τότε η αρχαία φιλολογία θα του φερόταν διαφορετικά. Θα του άξιζε να αποφύγει τον θάνατο. Ο Άδμητος όμως είναι δεν είναι τέτοιος, δεν έχει στο παλμαρέ του κατορθώματα και εκπορθήσεις. Το σφάλμα του είναι πως δεν έχει να παρουσιάσει περιπέτειες και βιαιότητες. Παρά μόνο μια γυναίκα έτοιμη να πεθάνει για αυτόν. Και όμως εδώ εντοπίζεται ο ηρωισμός του Αδμήτου. Γιατί σε αντίθεση με τους άλλους τραγικούς ήρωες που σαν κακομαθημένα παιδιά ωρύονται στους ουρανούς και προσπαθούν -ανεπιτυχώς- να ξεπεράσουν τη μοίρα τους (κάτι που τους οδηγεί πάντα σε φρικτά αποτελέσματα), ο Άδμητος γνωρίζει πως κάτι τέτοιο δεν γίνεται. Αποδέχεται τη μοίρα και το δώρο της ζωής, παίρνει μια θαραλλέα απόφαση. Και αυτή η απόφαση είναι να ζήσει. Αν δεν έκανε κάτι τέτοιο, ποια άτη θα κατέτρεχε για πάντα την Άλκηστη ή τους γονείς του; Όταν οι θεοί σου δίνουν την ευκαιρία να θυσιαστείς, το πράττεις. Αν η Άλκηστη δεν δεχόταν να πάρει τη θέση του, τότε θα είχαμε άλλον έναν καταραμένο οίκο. Ο Άδμητος ή κάποιος θεός θα ξόρκιζε τους απογόνους του να μην βρουν ποτέ ησυχία, γιατί η μάνα τους και οι παππούδες τους αρνήθηκαν να πάρουν τη θέση του πατέρα τους, όταν εκείνος τους ανακοίνωσε πως οδεύει προς τον θάνατο.
Και όνειρα γλυκά …
Ο Άδμητος του Στάικου ξαναγίνεται ήρωας, έστω και με καθυστέρηση 25 αιώνων. Στην αρχή βέβαια παρουσιάζεται ως ένα ναρκισιστικό κάθαρμα, που για να γλυτώσει τον βασιλικό «λαιμό» του, κάνει μια οντισιόν ώστε να βρει το πιο κατάλληλο θύμα. Και ενώ συνεχίζει να φέρεται σαν γάιδαρος και να οδηγεί την Άλκηστη στο θάνατο, στο τέλος το κοινό ανακαλύπτει έναν τουλάχιστον λόγο για να τον συμπαθήσει. Στην εκδοχή του Στάικου δεν υπάρχει ο Ηρακλής, ο Θάνατος, ο Απόλλωνας κτλ που υπάρχουν στο έργο του Ευριπίδη, ενώ αναφέρεται ρητά πως μόνο η σύζυγός μπορεί να πάρει τη θέση του. Η ευριπίδεια τραγωδία είναι απλά η αφορμή, το ερέθισμα για την ανάπτυξη της πλοκής. Από εκεί και πέρα αρχίζει μια ακολουθία παρεξηγήσεων, παραλλαγών και παραμορφώσεων. Ο θεατρικός λόγος του Στάικου εστιάζει σε ένα ένθεν των τυπικών θεατρικών δομών συνεχές «παιχνίδι» των χαρακτήρων. Έτσι η Άλκηστη του Στάικου έχει μια τόσο «κλασική» δομή και παρουσίαση που εν τέλει φέρνει μια αναζωογονητική φρεσκάδα, σε σύγκριση πάντα με τα βαριά, σκοτεινά και εντόνως αυτοσαρκαστικά κείμενα που απαντούν στο σύγχρονο θέατρο.
Όταν το βιβλίο κλείσει…
Η Άλκηστη του Στάικου δεν είναι μια σπουδή πάνω στο θέατρο, αλλά ένα ανοικτό ερωτικό γράμμα προς αυτό. Αν και είναι αξιοπερίεργο να χρησιμοποιούμε έναν τέτοιον όρο για ένα θεατρικό έργο, η Άλκηστη έχει έντονη «θεατρικότητα». Ο Άδμητος μαθαίνει πως θα πεθάνει από ένα μήνυμα που υπάρχει μέσα σε ένα μπαλόνι – η χρήση του μπαλονιού είναι συνηθισμένο τέχνασμα στο θέατρο. Η δράση προωθείται μέσα από τον διάλογο και όχι μέσα από τη σκηνοθεσία. Τα όποια ευρήματα εντάσσονται μέσα στα ασφαλή και παραδεδεγμένα όρια του θεατρικού λόγου. Η Άλκηστη δεν αναλώνεται σε σκηνοθετικά πυροτεχνήματα και σε έναν αναστοχασμό σχετικά με τη φύση του θεάτρου. Αντιθέτως ο Στάικος μεριμνεί ώστε να μας δώσει ένα όμορφο θεατρικό παραμύθι, προτάσσοντας όλα εκείνα τα στοιχειώδη εργαλεία που κάνουν το θέατρο μαγικό. Τον διάλογο, τους ήρωες, την περιπέτεια, τον αναστεναγμό όταν τελειώσει το βιβλίο.
Η έκδοση
Τίτλος: «Άλκηστις και όνειρα γλυκά»
Συγγραφέας: Ανδρέας Στάικος
Εκδόσεις: Κίχλη
Ημερομηνία Α’ Έκδοσης: Μάιος 2013
Σελίδες: 88
