Ο ισχυρός και μεστός λόγος του σημαντικού ποιητή και στιχουργού Άλκη Αλκαίου (1949-2012), που σημάδεψε και άλλαξε  το τοπίο  του νεότερου ελληνικού τραγουδιού, σίγασε τα ξημερώματα της Δευτέρας (10/12). Σε ηλικία 63 ετών, ο Βαγγέλης Λιάρος (όπως ήταν το αληθινό του όνομα) έχασε τη μάχη με τον καρκίνο, αφήνοντας ένα τεράστιο κενό στον ελληνικό πολιτισμό και την μουσική.

Ο Άλκης Αλκαίος, γεννημένος το 1949 στα ελληνοαλβανικά σύνορα και πολιτογραφημένος – από μικρή ηλικία- ως κάτοικος της Πάργας, πρωτοεμφανίζεται στα ελληνικά γράμματα το 1967 με ένα δοκίμιο για τον ποιητή Κώστα Καρυωτάκη. Τσακισμένος από τα βασανιστήρια της Χούντας, αλλά με πνεύμα ανυπόταχτο, η γραφή του γίνεται σπιθυροβόλα. Το 1977, ο συνθέτης Θάνος Μικρούτσικος ανακαλύπτει τον Άλκη Αλκαίο, διαβάζοντας το ποίημα «Φλεβάρης 1848», που είχε δημοσιευθεί στο «Ριζοσπάστη».

Η σπάνια κοινωνική ευαισθησία και ενδοσκόπηση των πραγμάτων που διακατείχε τον στίχο του άρεσε τόσο πολύ, που έκοψε το απόκομμα και το μελοποίησε, με σκοπό να το ηχογραφήσει και να το συμπεριλάβει στο δίσκο «Τραγούδια της Λευτεριάς» (1978), όπως είχε δηλώσει στο ένθετο της Καθημερινής «100 δίσκοι και η ιστορία τους».

«Απόψε σμίξαν τις καρδίες μας…»

Άλκης_Αλκαίου_Θάνος_Μικρούτσικος_Εμπάργκο_Alkis_Alkaiou_Thanos_Miktroutsikos_EmbargoΗ γνωριμία τους ξεκίνησε από ένα απλό τηλεφώνημα και εξελίχθηκε σε από τις μακροβιότερες και σπουδαιότερες συνεργασίες δημιουργών στο ελληνικό τραγούδι. Ο Θάνος Μικρούτσικος αναζήτησε και βρήκε τον Άλκη Αλκαίο για να του παίξει τηλεφωνικά τη μελοποίηση του «Φλεβάρης 1848». Η μουσική άρεσε στον Άλκη Αλκαίο…. Αρχής γενομένης το ’77 και για τέσσερα χρόνια καθημερινής αλληλογραφίας – στίχοι από  μεριάς του Άλκη Αλκαίου και κασέτες επιστροφής από μεριάς του Θάνου Μικρούτσικου-  είχαν ως αποτέλεσμα να γράψουν μαζί σαράντα τραγούδια, εκ των οποίων τα έντεκα συνθέτουν τον δίσκο «Εμπάργκο» (1982) (ο πρώτος δίσκος που υπογράφει εξ΄ ολοκλήρου τους στίχους ο Άλκης Αλκαίος και ερμηνεύουν οι Θάνος Μικρούτσικος, Μαρία Δημητριάδη, Μανώλης Μητσιάς, Βλάσης Μπονάτσος, Κώστας Καράλης).

Ξεχωρίζοντας από τους σύγχρονους και πολιτικοποιημένους  στιχουργούς της εποχής, ως πολίτης του κόσμου και εκφραστής της παγκόσμιας ελευθερίας, ο Άλκης Αλκαίος γράφει δυσνόητα και αλληγορικά, κατοχυρώνοντας την δική του ταυτότητα. Οι στίχοι του είναι γεμάτοι ποιητικές εικόνες και πολλαπλές ερμηνείες. Στέφεται όμως με μεγάλη καλλιτεχνική και εμπορική επιτυχία χάρη στην μουσική του Θάνου Μικρούτσικου, κατατάσσοντας το «Εμπάργκο» (1982) με το αξεπέραστο «Ερωτικό» (ή αλλιώς «Πιρόγα» σε ερμηνεία Μανώλη Μητσιά) ως έναν από τους σημαντικότερους δίσκους της ελληνικής δισκογραφίας.  Ένα χρόνο μετά την κυκλοφορία του δίσκου εκδίδεται και η ομώνυμη (συλλεκτική και δυσεύρετη πλέον) ποιητική συλλογή από τις εκδόσεις «Εταιρεία Νέας Μουσικής», που είχε ιδρύσει ο Θάνος Μικρούτσικός.

«Χαράζει η μέρα και η πόλη έχει ρεπό…»

Το κοσμοτραγουδισμένο «Πρωινό Τσιγάρο» (1984) σε σύνθεση του Νότη Μαυρουδή και ερμηνεία Νένας Βενετσάνου, αφιερωμένο στον Μάνο Λοΐζο, σηματοδοτεί μια αλλαγή στον τρόπο γραφής του Άλκη Αλκαίου. Ο λόγος του γίνεται πιο καθημερινός, ουσιαστικός, άμεσος, λαϊκός χωρίς να λαϊκίζει. Απευθύνεται στον ανεκπλήρωτο έρωτα, μπλέκει αρμονικά πρόσωπα, τόπους  και εποχές της Ιστορίας και της φαντασίας με ένα τρόπο υπερρεαλιστικό, γεμάτο εικόνες και αισθήσεις.
Η αγάπη είναι ζάλη» (1986) σε σύνθεση Θάνου Μικρούτσικου και ερμηνεία Χάρις Αλεξίου / «Όσο κρατάει ένας καφές» (1989) σε σύνθεση Θάνου Μικρούτσικου και ερμηνεία Διονύση Θεοδόση/ «Πόρτο Ρίκο» (1994) σε σύνθεση Σταμάτη Μεσημέρη και ερμηνεία Βασίλη Παπακωνσταντίνου / «Στου Αιώνα την Παράγκα» και «Ρόζα» (1996) σε σύνθεση Θάνου Μικρούτσικου και ερμηνεία Δημήτρη Μητροπάνου /«Εντελβάις» (1999) σε σύνθεση του Μάριου Τόκα και ερμηνεία Δημήτρη Μητροπάνου].

«Μια γοργόνα με ρωτά αν είδα ήλιο τη νυχτιά…»

Η συνεργασία του με τον Σωκράτη Μάλαμα στον δίσκο «13000 Μέρες» (1998) αφήνει να βγει στο φως μια στιχουργικά άγνωστη πλευρά του Άλκη Αλκαίου, η οποία επικράτησε μέχρι και την τελευταία του συνεργασία με τον Μπάμπη Στόκα στο δίσκο «Η Αυλή των Τρελών» (2012). Με ύφος ταξιδιωτικό, σχεδόν Καβαφικό, και έντονα επηρεασμένο από την δημοτική μας παράδοση, ο στίχος του γίνεται αφηγηματικός, γεμάτος αποφθεγματικές φράσεις και  διδακτικές παραινέσεις. Μέσα στην πολυπλοκότητα των εννοιών παραμένει απλός, κατανοητός, καίριος και αιχμηρός.

Άλκης_Αλκαίου_Σωκράτης_Μάλαμας_Πέρασμα_Alkis_Alkaiou_Soktatis_Malamas_PerasmaΤης αγκαλιάς η ξενιτιά» (1998) σε σύνθεση και ερμηνεία Σωκράτη Μάλαμα / «Ο Φύλακας και ο Βασιλιάς» (2000)  σε σύνθεση Σωκράτη Μάλαμα και ερμηνεία Σωκράτη Μάλαμα, Μανώλη Λιδάκη και Μελίνα Κανά / «Υλικό Ονείρων» (2001) σε σύνθεση Σωκράτη Μάλαμα και ερμηνεία Μανώλη Λιδάκη / «Μελίνα Κανά» (2001) σε σύνθεση Δημήτρη Ψαρρά και ερμηνεία Μελίνα Κανά/ «Βυθισμένες Άγκυρες» (2001) σε σύνθεση και ερμηνεία Μίλτου Πασχαλίδη /  «Ένα» (2002) σε σύνθεση και ερμηνεία  Σωκράτη Μάλαμα / «Υπέροχα Μονάχοι» (2006) σε σύνθεση Θάνου Μικρούτσικου και ερμηνεία Θάνου Μικρούτσικου, Μανώλη Μητσιά, Χρήστου Θηβαίου / «Άξιος Λόγος: Οι Τροβαδούροι της Καρδίας μου» (2007) / «Ουράνια τόξα κυνηγώ» (2009) σε σύνθεση και ερμηνεία Βασίλη Παπακωνσταντίνου/ «Πέρασμα» (2010) σε σύνθεση και ερμηνεία Σωκράτη Μάλαμα].

Μακριά από κάθε δημοσιότητα και προβολή, χαρίζοντας με μεγάλη φειδώ δύο λόγια στα εισαγωγικά κείμενα των δίσκων του, έχοντας μονάχα φωτογραφηθεί μια φορά για τις ανάγκες του δίσκου «Εμπάργκο» και εμφανιστεί για μια και μοναδική φορά στον τηλεοπτικό φακό το 1990 στην εκπομπή «Η περιπέτεια ενός ποιήματος» του Αντώνη Κόκκινου στην ΕΡΤ, μύθος σιωπής καλύπτει το πορτρέτο του Άλκη Αλκαίου. Μόνο οι στίχοι του, σουρεαλιστικοί, περιεκτικοί, μα άμεσοι και λαϊκοί αποκαλύπτουν κάθε σκέψη του, ερέθισμα, ανησυχία και ελπίδα. Τσακμάκια στη ψυχή και το νου όσων αγαπήσαμε τον λόγο του και όσων θα τον αγαπήσουν… λόγος που δεν θα σιγάσει μέχρι να ξεκλειδώσει ο καθένας από μας στο δικό του νόημα…

 

Στους παρακάτω συνδέσμους μπορούν να διαβαστούν δείγματα της δουλειάς του Άλκη Αλκαίου:

stixoi.info/Αλκαίος_Άλκης
wiki.kithara.gr/Αλκαίος_Άλκης

Άλκης Αλκαίος «Εμπάργκο», εκδόσεις «Εταιρεία Νέας Μουσικής», Αθήνα 1983

Προηγούμενο άρθροThe National Board of Review Awards
Επόμενο άρθροΈνας σύγχρονος Δον Κιχώτης είναι στα σκαριά…