Όταν γίνεται λόγος για τις Charlotte, Emily και Anne Brontë, τρεις από τις πιο χαρακτηριστικές λογοτεχνικές φιγούρες της βικτωριανής Αγγλίας, αυτές συχνά αναφέρονται σαν μια ενιαία προσωπικότητα, ως οι «αδερφές Brontë». Αυτό κατά πάσα πιθανότητα συμβαίνει λόγω της αντίληψης που επικρατεί πως οι τρεις γυναίκες είχαν ακολουθήσει κοινή λογοτεχνική πορεία σε ό,τι αφορά τη θεματολογία των γραπτών τους και τον τρόπο γραφής. Στην πραγματικότητα, όμως, τα έργα των αδερφών Brontë παρουσιάζουν σημαντικές διαφορές, οι οποίες υποδηλώνουν την ανεξάρτητη σκέψη τους και τις διαφορετικές αντιλήψεις τους για τον κόσμο και την ηθική.
Όπως είναι φυσικό, το υπόβαθρο των τριών αδερφών είναι κοινό και η παιδική τους ηλικία στιγματίστηκε από τα ίδια τραγικά γεγονότα. Γεννήθηκαν στο χωριό Thornton του Δυτικού Yorkshire στην Αγγλία, με τη Charlotte να γεννήθηκε το 1816, την Emily το 1818 και την Anne το 1820. Ο μοναδικός γιος της οικογένειας, ο επίσης συγγραφέας και ζωγράφος Branwell, γεννήθηκε το 1817. H Charlotte ήταν το μεγαλύτερο από τα αδέρφια Brontë που κατάφερε να φτάσει στην ενηλικίωση. Αυτό γιατί οι μεγαλύτερες αδερφές της, Maria (1814-1825) και Elizabeth (1815-1825) πέθαναν από φυματίωση σε μικρή ηλικία, εξαιτίας της στέρησης, της πείνας και του κρύου που υπέστησαν κατά τη φοίτησή τους στο σχολείο Cowan Bridge. Η μητέρα τους, Maria, είχε ήδη πεθάνει από καρκίνο το 1821.
Έπειτα από τον θάνατο της μητέρας και των αδερφών της, η Charlotte υιοθέτησε το ρόλο της μητρικής φίλης και κηδεμόνος των μικρότερων παιδιών. Τα τέσσερα αδέρφια μεγάλωσαν με τον πατέρα και τη θεία τους και δημιούργησαν τους δικούς τους φανταστικούς κόσμους και μαγικά βασίλεια. Αυτά τα παιχνίδια στάθηκαν ιδιαίτερα σημαντικά για την πορεία των αδερφών Brontë, καθώς η ανάπτυξη της φαντασίας τους στάθηκε κρίσιμη για τη μετέπειτα πορεία τους. Πέραν της πνευματικής τους ενασχόλησης, ο πατέρας των παιδιών αναγνώρισε την αξία τους και τους προσέφερε υψηλού επιπέδου μόρφωση, αντιμετωπίζοντάς τα ως ισάξια.
Ακόμα κι έπειτα από την ενηλικίωσή τους και κατά την ενασχόλησή τους με τη συγγραφή, οι τρεις αδερφές λειτούργησαν ομαδικά και αξιοποίησαν την έντονη φαντασία τους για να δημιουργήσουν τα καλλιτεχνικά τους ψευδώνυμα. Η Charlotte, η Emily και η Anne χρησιμοποίησαν τα ονόματα Currer, Ellis και Acton Bell αντίστοιχα για τη δημοσίευση της κοινής τους ποιητικής συλλογής. [1]
Παρά την εξαιρετικά στενή τους και αγαπημένη σχέση, η κάθε μία από τις αδερφές ακολούθησε τον δικό της λογοτεχνικό δρόμο και αξιοποίησε διαφορετικά τα γεγονότα της ζωής της για το έργο της. Έχει ενδιαφέρον, λοιπόν, να αναζητήσουμε το βαθμό στον οποίον ο χαρακτήρας και οι εμπειρίες της κάθε αδερφής αντικατοπτρίζουν το έργο της.
Jane Eyre της Charlotte Brontë
Τα πιο γνωστά βιβλία της Charlotte Brontë είναι η Τζέην Έυρ (Jane Eyre, 1847), η Βιλέτ (Villette, 1853) και Ο καθηγητής (The Professor, 1857). Το κόσμημα του λογοτεχνικού της έργου, Jane Eyre, θεωρείται από πολλούς η αυτοβιογραφία της συγγραφέως σε μορφή μυθιστορήματος, άφου μέσα από τα μάτια της Jane, η Charlotte κατάφερε να εκφράσει την προσωπικότητα, τα συναισθήματα και τις εμπειρίες της. Το βιβλίο χαρακτηρίστηκε άμεσα ως λογοτεχνικό επίτευγμα από κριτικούς της εποχής και η Charlotte αναγνωρίστηκε για το ταλέντο της.
Στο έργο Jane Eyre, η ομώνυμη πρωταγωνίστρια είναι ένα ορφανό κορίτσι, το οποίο πέρασε υπό την κηδεμονία της θείας της αφότου οι γονείς του πέθαναν. Για την εκπαίδευσή της, η Jane εστάλη στο Ορφανοτροφείο Lowood, όπου γνώρισε τη φίλη της, Hellen Burns. Η τελευταία πέθανε από φυματίωση, εξαιτίας των κακών συνθηκών διαβίωσης στο σχολείο. Όταν η Jane μεγάλωσε, δούλεψε ως γκουβερνάντα και, κατά τη διάρκεια της δουλειάς της, αντιμετώπισε ειρωνία και κριτική από τα αφεντικά της, σχετικά με την κοινωνική της θέση. Στο τέλος του μυθιστορήματος, η πρωταγωνίστρια κατάφερε μέσω του γάμου της να ανεξαρτητοποιηθεί και να κυριαρχήσει στη μάχη της με την αρχική κοινωνική της θέση.
Ο χαρακτήρας της ηρωίδας καθώς και τα όσα συνέβησαν στη ζωή της, μας ωθούν στο να πιστέψουμε πως η Jane Eyre αποτελεί την ενσάρκωση της προσωπικότητας της Charlotte ως μια φανταστική ηρωίδα. Η συστολή της Jane και η αντιπάθεια που έτρεφε για την κοινωνική ζωή είναι χαρακτηριστικά της ίδιας της Charlotte στην προσωπική της ζωή. Επιπλέον, η μεγαλυτερη αδερφή Brondë, παρότι εθεωρείτο εμφανίσιμη, αντιλαμβανόταν τον εαυτό της ως άσχημο, εξαιτίας κυρίως των μυωπικών γυαλιών της, και «μικρό», λόγω του σωματότυπού της. Αυτό το αίσθημα κατωτερότητας γίνεται σαφές μέσα από το βιβλίο της και τις διαρκείς ανασφάλειες της ηρωίδας σχετικά με την εμφάνιση και τη θέση της.
Πέραν αυτού, οι ομοιότητες ανάμεσα στη λογοτεχνία και την πραγματικότητα έγκεινται σε πολλά από τα γεγονότα του βιβλίου και τη ζωή της συγγραφέως. Ο θάνατος της μητέρας της, η θεία που ανέλαβε έπειτα την ανατροφή της, το σχολείο θηλέων και η φυματίωση που στέρησε από τη Jane την πιο στενή της φίλη είναι λίγα μόνο από τα στοιχεία που συμπίπτουν στις ζωές των δύο γυναικών. Η Charlotte, επίσης, εργάστηκε ως γκουβερνάντα δύο φορές στη ζωή της, μα παραιτήθηκε λόγω της κακής συμπεριφοράς των αφεντικών της, τα οποία την αντιμετώπιζαν ως κοινωνικά κατώτερη.
Κάνοντας μια μικρή σύγκριση ανάμεσα στην πραγματική Charlotte Brontë και την φανταστική Jane Eyre, καθίσταται ξεκάθαρο πως η μυθιστοριογράφος αξιοποίησε τις αυθεντικές της πράξεις στην εκπόνηση του λογοτεχνικού της έργο, δείχνοντας με αυτό τον τρόπο ποια είναι, τι έχει και τι επιθυμεί.
Wuthering Heights της Emily Brontë
Στο μοναδικό μυθιστόρημα της Emily Brontë, Ανεμοδαρμένα Ύψη (Wuthering Heights, 1847), η συσχέτιση μεταξύ της ζωής της συγγραφέως και του μυθιστορήματός της είναι ανύπαρκτη από την αρχή έως το τέλος. Το θέμα του μυθιστορήματος είναι μια ιστορία εκδίκησης και έρωτα, κάτι που το καθιστά τρομαχτικό και αξέχαστο.
Τα Ανεμοδαρμένα Ύψη είναι μια άγρια και παθιασμένη ιστορία ένός έντονου και σχεδόν δαιμονισμένου έρωτα ανάμεσα στην Catherine και τον Heathcliff, τον οποίο είχε βρει και υιοθετήσει ο πατέρας της Catherine όταν και οι δυο τους ήταν παιδιά. Ο Heathcliff κατά τη διάρκεια των παιδικών του χρόνων υπέφερε σωματικά και ψυχικά από τον Hindley, τον αδερφό της Catherine. Πιστεύοντας λανθασμένα πως η αγάπη του για την Catherine δεν ήταν αμοιβαία, αποχώρησε από τα Ανεμοδαρμένα Ύψη, για να επιστρέψει χρόνια αργότερα πλούσιος και εξευγενισμένος. Έπειτα από την επιστροφή του, ο Heathcliff προέβη σε μια τρομερή εκδίκηση για τις περασμένες δυστυχίες και κακουχίες του. Η δράση της ιστορίας είναι χαοτική και αδιάκοπα βίαιη, περιγράφοντας της συνθήκες της ζωής που συντέλεσαν στο να εξουδετερώσουν κάθε ψυχική αρετή του Heathcliff και να τον μεταβάλλουν σε ένα πλάσμα με αισθήματα κακίας, εκδίκησης μα και βασανιστικού έρωτα.
Η ήρεμη ζωή και η μοναχικότητα της Emily δε θα μπορούσαν σε καμία περίπτωση να συγκριθούν με την τρικιμιώδη περιπέτεια που κατάφερε να αποτυπώσει τόσο ρεαλιστικά σε χαρτί. Οι ελάχιστες σε αριθμό και τρυφερές σχέσεις που είχε αναπτύξει κατά τη διάρκεια της ζωής της, με κοντινότερο άνθρωπό της την αδερφή της, Anne, ουδεμία συσχέτιση δεν έχουν με τις σχέσεις έρωτα και μίσους των χαρακτήρων της. Σε αντίθεση με τις αδερφές της, η Emily αποτύπωσε στο έργο της τη ζωή εντελώς διαφορετικών ανθρώπων από αυτή της ίδιας.
Παρά την ιδιαιτερότητα του θέματος του βιβλίου της Emily, η οποία ξέφυγε από την πεπατημένη των κλασικών ρομαντικών βικτωριανών μυθιστορημάτων, η συγγραφέας δε γνώρισε ποτέ τη δόξα που της άξιζε. Το βιβλίο της αναγνωρίστηκε μετά το θάνατό της, οπότε και χαρακτηρίστηκε από πολλούς ως ανώτερο της Jane Eyre, παρά τη δημοφιλία της τελευταίας.
Agnes Grey της Anne Brontë
Η Anne Brontë αφιέρωσε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της στην ποίηση, μα αυτό δε την εμπόδισε να συντάξει κι αυτή ένα μυθιστόρημα, σχεδόν εξ’ ολοκλήρου αυτοβιογραφικό, όπως της Charlotte. Το βιβλίο της, Άγκνες Γκρέυ (Agnes Grey, 1847) αποτελεί την ευρηματική αντανάκλαση της ζωής της συγγραφέως.
Στην αρχή του Agnes Grey, κάθε μέλος της οικογένειάς της Agnes ψάχνει για δουλειά, προκειμένου να προστατευθεί από την επαιτεία εξαιτίας της ασθένειας του πατέρα της. Τα μεγαλύτερα μέλη της οικογένειας, δεν επέτρεπαν στην Agnes να εργαστεί η ίδια, λόγω του νεαρού της ηλικίας της. Παρά τις αντιρρήσεις του κύκλου της, η Agnes εργάστηκε δύο φορές ως γκουβερνάντα σε σπίτια επιφανών οικογενειών. Η οικογένεια στην οποία εργάστηκε αρχικά η Agnes ήταν πλούσια, ενώ η Agnes ήταν φτωχή και απόλυτα εξαρτημένη οικονομικά. Λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι ο κεντρικός άξονας του μυθιστορήματος είναι ο αγώνας για ανεξαρτησία, η σύγκρουση των κοινωνικών τάξεων είναι αναπόφευκτη. Η Anne επιδιώκει την προσωπική και οικονομική ελευθερία, καθώς απώτερος στόχος της είναι να βγάλει την ίδια και την οικογένειά της από τη φτώχεια.
Το πείσμα της ηρωίδας να εργαστεί για να βοηθήσει τη φτωχή οικογένειά της και τον άρρωστο πατέρα της, είναι μια προβολή της Anne Brontë στις δικές της προσωπικές επιθυμίες. Το μυθιστόρημα δείχνει ολοφάνερα την διακαή επιθυμία της Anne να αποκτήσει την ανεξαρτησία της από οικογένειά της, ειδικά αν σκεφτεί κανείς ότι ήταν το νεώτερο και πιο προστατευμένο μέλος της. Επομένως, το μυθιστόρημα είναι μια αντανάκλαση της ζωής της συγγραφέως και του ονείρου της να ζήσει ελεύθερη, δίχως το βάρος των οικογενειακών υποχρεώσεων και της κοινωνικής καταπίεσης.
[1] Όλα τα ποιήματα της κοινής συλλογής που εξέδωσαν οι αδερφές Brontë
[2] Essential Differences Among Brontë Sisters’ Works, By Sundus E. Al. Nabhani
[3] Similarities and Differences between the Brontë Sisters, By Alesha Nasir
